O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkеnt axborot tеxnologiyalari univеrsitеti samarqand filiali kompyuter ijinjiniringi fakulteti dasturiy injiniringi yo’nalishi

Linuxning afzalliklari:

1. 
   Linux litsenziyaga ega ammo bepul.
   
2. 
   Linux operatsion tizimini Internet orqali bepul yuklash mumkin.
   
3. 
   Linux yuqorida ko’rsatilgan ko’p oynali ya’ni ko’p ish stoliga ega.
   
4. 
   Linux dasturlarini drayverlarini Internet orqali yangilash yuklab olish bepul.
   
5. 
   Linux qancha vaqt ishlashidan qat’iy nazar u eskirmaydi. Bu degani Linuxni qayta qayta o’rnatish majburiyati yo’q.
   
6. 
   Linux yuqorida ko’rsatilgan “OPEN SOURCE” tizimiga kiradi u chiqish ko’diga ega. Bu degani istalgan vaqtda C/C++ orqali Linuxdagi dasturlarni hattoki Linuxni o’zini ham o’zgartrish mukin degani. Linuxga o’zgartrish kiritish uchun uning chiqish kodi ochiladi va kerakli o’zgartrishlar kiritiladi.
   
7. 
   Linux ximoyaga ega. Unga yuqorida ko’rsatilgan Anti-SPAM, Anti-XACCER, Anti-SHPION, Anti-VIRUS dasturlari kerak emas. Chqish kodi orqali bularni bartaraf etish mimkin.
   
8. 
   Linuxda esa talab ya’ni Windows versiyalariga o’xshab yangi versiyalarga yangi qurilmalar talab etmasligi katta qulayligidir.
   
9. 
   Linux tizimdagi xatoliklarni o’zi tuzatadi buning uchun uni qaytadan yozish shart emasligini bildiradi.
   

1. 
   Linux qo’lda o’rnatiladi. Bu uni o’rnatish ancha vaqtga cho’zilishini bildiradi. Linuxning xar bir fayli qo’lda bittama bitta o’rnatiladi. Bu esa foydalanuvchi uchun noqulaylik tu’gdiradi.
   
2. 
   Linuxda ishlash ozgina noqulay nimaga deganda unda Windwosga o’xshab dasturlar ko’p emas. Har bir dastur qanchadir muddatdan so’ng ishdan chiqadi uni Internet orqali olish mumkin.
   
3. 
   Linuxda dasturlar qatorida drayverlar ham eskiradi. U ham dasturlarga o’xshab bartaraf etiladi.
   
4. 
   Yana bir noqulaylik dasturlarning juda kamligi.
   

2. KOMPYUTER TARMOQLARI VA ULARNING AHAMIYATI

1. 
   Kabel yordamida bog‘lash. Bunda kompyuterlar bir-biri bilan koaksial, o‘ralgan juftlik kabeli (UTP) yoki shisha tolali kabellar orqali maxsus tarmoq plata yordamida bog‘lanadi.
   
2. 
   Simsiz bog‘lanish. Bunda kompyuterlar bir-biri bilan simsiz aloqa vositalar yordamida, ya’ni radio to‘lqinlar, infraqizil nurlar, WiFi va Bluetooth texnologiyalari yordamida bog‘lanadi.
   

• 
  Fayl server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar asosiy kompyuterning (server) ma’lumotlaridan foydalanish yoki o‘z ma’lumotlarini asosiy kompyuter xotirasiga joylashtirish mumkin;
  
• 
  Print server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar o‘z ma’lumotlarini xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi orqali qog‘ozga chop qilishi mumkin; 
  
• 
  Proksi server xizmati. Bunda tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlar xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi orqali bir vaqtda Internet yoki boshqa xizmatlardan foydalanishi mumkin;
  
• 
  Kompyuter va foydalanuvchi boshqaruvi xizmati. Bunda tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlarning va ularda qayd qilingan foydalanuvchilarning tarmoqda o‘zini tutishi hamda faoliyat yuritishi belgilanadi va nazorat qilinadi.
  

1. 
   Manzil kompyuter xotirasining qismlarini, kompyuter kiritish-chiqarish qurilmalari portini, hisoblash tarmog‘i kompyuterlarini hamda boshqa ma’lumot manbalarini yoki ularni uzatish uchun belgilangan joyni aniqlaydi.
   
2. 
   Manzil hisoblash tarmoqlarida uzatilayotgan ma’lumotlarni qabul qiluvchi yoki jo‘natuvchilarni aniqlovchi ma’lumotlar ketma-ketligi. Axborot muhitida tezlik tushunchasi, birliklari va axborot kanallari sig‘imi. Ma’lum vaqt oralig‘ida aloqa muhitlari orqali uzatiladigan axborot hajmi - uning uzatilish tezligini belgilaydi. Xar qanday harakatlanuvchi jism va modda uchun tezlik tushunchasi va uning o‘lchov birliklari mavjud bo‘lganidek, axborotning ham uzatish tezligi hamda o‘lchov birliklari mavjuddir, bular:
   

• 
  Bit/sekund – bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan bitlar soni;
  
• 
  Kbit/sekund – bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan minglab yaxlitlangan bitlar soni;
  
• 
  Mbit/sekund – bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan millionlab yaxlitlangan bitlar soni;
  
• 
  Gbit/sekund – bir soniyada aloqa muhiti orqali uzatiladigan milliardlab yaxlitlangan bitlar soni.
  

• 
  ma’lumotlarni uning tili bo‘yicha qidiruv;
  
• 
  ma’lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) bo‘yicha qidiruv;
  
• 
  ma’lumotlarni uning joylashgan mintaqasi bo‘yicha qidiruv;
  
• 
  ma’lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi bo‘yicha qidiruv;
  
• 
  ma’lumotlarni uning joylashgan Internet zonasi bo‘yicha qidiruv;
  
• 
  ma’lumotlarni xavfsiz qidiruv. Rasmlar ma’lumotlarning grafik yoki tasvir ko‘rinishi hisoblanadi. Internet tarmog‘ida grafik ma’lumotlarning ko‘plab turlari uchraydi, ya’ni: chizma (vektor), foto (rastr), harakatlanuvchi (animasiya) hamda siqilgan rasmlar. Bunday grafik ma’lumotlar tarkibida matnli axborot mavjud bo‘lmaydi. Shundan ko‘rinib turibdiki, demak rasm ko‘rinishidagi ma’lumotlar ustida
  

1. 
   Shaxsiy umumiy foydalanuvchi ma’lumotlarni faylli - serverda saqlash imkoniyatining mavjudligi. Shu boyis umumiy foydalaniladigan ma’lumotlar ustida bir vaыtda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi. (Matnlar, elektron jadval va ma’lumotlar bazasini ko‘rib chiqish, щqish), Net Ware vositasida fayl va kataloglar darajasidagi ma’lumotlar ko‘p tomonlama ximoya qilinadi; umumiy ma’lumotlarning Excel, Access kabi tarmoqli amaliy dasturlangan maxsulotlar bilan yaratiladi. Ayni paytda dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmoq operasion tizimi orqali щrnatilgan chegara doirasida bo‘ladi.
   
2. 
   Ko‘pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo‘ladigan dasturli vositani doimiy saqlash imkoniyati: U yagana nusxada fayl- server diskida bo‘ladi. Shuni kayd etamizki, dasturli vositani bunday saqlash foydalanuvchi uchun ilk ish usullarini bщzmaydi. ko‘pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo‘lgan dasturli vositaga avvolo matn va grafik taxrirlovchi, elektron javallar, ma’lumotlar bazasini boshыarish tizimi va boshыalar kiradi. Ko‘rsatilgan imkoniyatlar orqali ыuydagi ishlarni bajarish mumkin: Ishchi stansiyalarining lokal diskni dasturlangan vositalarni saqlashdan ozod qilish hisobiga tashqi xotiradan unumli foydalanish; tarmoq operasion tizim ximoya vositasi bilan dasturli mahsulotlarni ishonchli saqlash; dasturli maxsulotldarni ishlashga layokatli axvolda ishlab turishni va ularni yangilashni soddalashtirish, chunki ular fayl-serverda bir nusxada saqlanadi.
   
3. 
   Tarmoqning barcha kompyuterlar щrtasida axborot almashish. Ayni paytda tarmoqdan foydalanuvchilar щrtasida dialog saqlanadi, shuningdek elektron pochta ishini tashkil etish imkoniyati ta’minlanadi.
   
4. 
   Bir yoki bir qancha umumtarmoq printerlarida tarmoqdagi barcha foydalanuvchilarning bir vaqtda yozishi. Bu paytda quyidagi ominlar ta’minlanadi: har bir foydalanuvchining tarmoq printeriga kira olishi;
   
5. 
   Kuchli va sifatli printerdan foydalanish imkoniyati (malakasiz muomiladan ximoyalangan xolda); dasturli maxsulotlar sifatida bosishi Uktuvchi kompyuterida
   

6. 
   Global tarmoqning yagona kommunikasiyasi bo‘lganda lokal tarmoqning har qanday kompyuteridan global tarmoq resurslariga kirishni ta’minlash. Endi esa bevosita lokal tarmoqqa kirish va undan faoydalanish usullarini ko‘rib o‘taylik. Tarmoqqa kirish uchun ishchi stolda joylashgan “Setevoye okrujeniye” yorlig‘ini ustiga sichqonchani olib kelib chap tugmachasini ikki marta bosamiz. Natijada quyidagi muloqot oynasi paydo bo‘ladi. “Setevoye okrujeniye” muloqot oynasi. Ushbu muloqot oynasining chap qismida joylashgan “Otabrazit kompyuterы rabochey guruppы” buyrug‘ini tanlaymiz. Natijada kompyuterimiz joylashgan ishchi guruhdagi kompyuterlar ro‘yhati ko‘rinadi. Ishchi guruhdagi kompyuterlar. - Agar biz mana shu ishchi guruhda joylashgan biror bir kompyuterga kirmoqchi bo‘lsak kompyuter nomi ustiga kelib sichqonchani chap tugmachasini ikki marta chertamiz. Natijada ana shu kompyuterda dostup berilgan papkalar ro‘yxati paydo bo‘ladi. Lekin shu o‘rinda shuni ham eslatib o‘tish mumkinki agar tarmoqqa kirishga parol qo‘yilgan bo‘lsa kalit so‘zlarni kiritish uchun so‘rov oynasi paydo bo‘ladi. Kalit so‘zlarni kiritib bo‘lganimizdan keyin “OK” tugmachasini bosamiz. - Agar biz tarmoqdagi boshqa bir ishchi guruhdagi kompyuterga kirmoqchi bo‘lsak yuqoridagi muloqot oynaning “Drugiye mesta” bo‘limidan “Microsoft Windows Network” buyrug‘ini tanlashimiz kerak bo‘ladi. Ushbu buyruqni bosganimizdan so‘ng tarmoqda mavjud bo‘lgan barcha ishchi guruhlar ro‘yhati paydo bo‘ladi. Misol tariqasida ba’zi bir ishchi guruhlar to‘g‘risida to‘xtalib o‘tamiz.
   

3. 
   
   Download 494,7 Kb.