O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalаr vаzirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

9 
Arifmetik mantiqiy qurilma - oddiy arifmetik va mantiqiy amallami bajaradi. 
Arifmetik mantiqiy qurilma bilan birga registrlar birgalikda 
ma ’lumotlarni ishlash ketma-ketligini, ya’ni ma ’lumotlar traktini shakllantiradi 
(3.6-rasm). 
Ma’lumotlar trakti quyidagicha ishlaydi - bitta yoki ikkita registrlar tanlanadi, 
arifmetik mantiqiy qurilma ular yordamida qandaydir amalni, masalan - inkorlash, 
qo‘shish, ayirish yoki boshqa bir amalni bajaradi, so‘ngra natija tanlangan 
registrlardan biriga joylashtiriladi. 
Ba’zi kompyuterlarda (protsessorlarda) ma’lumotlar trakti - mikroprogramma 
(mikrodastur) deb nomlangan maxsus dastur tomonidan nazorat qilinadi. Boshqa 
xil kompyuterlarda esa ma’lumotlar trakti - apparat vositalar tomonidan nazorat 
qilinadi. Hozirda ishlab chiqarilayotgan kompyuterlarda ma’lumotlar trakti - 
odatda apparat vositalar tomonidan nazorat qilinadi. Shuning uchun birinchi 
sathning nomi - mikroarxitektura sathi deb nomlangan. 

10 
Ma’lumotlar trakti dasturiy ta’minoti tomonidan nazorat qilinadigan 
kompyuterlarda, mikrodastur deganda - ikkinchi sath buyruqlarining interpretatori, 
ya’ni amalga oshiruvchisi tushuniladi. Mikrodastur xotiradan buyruqlarni chaqirib 
oladi va ularni ma’lumotlar traktidan foydalangan holda ketma-ket bajaradi. 
Masalan: ADD - qo‘shish buyrug‘ini bajarish uchun, u avval xotiradan chaqirib 
olinadi, unda ishtirok etadigan operandalar, ya’ni qo‘shiluvchilar registrlarga 
joylashtiriladi, arifmetik-mantiqiy qurilma yig‘indini hisoblaydi va natija xotiraga 
yoziladi.Ma’lumotlar trakti apparat ta’minoti tomonidan nazorat qilinadigan 
kompyuterlarda ham xuddi shunday muolaja amalga oshiriladi, ammo bunda 
ikkinchi sath buyruqlarini amalga oshiruvchi, ya’ni interpretatsiya qiluvchi 
mikrodastur bo‘lmaydi. 

Download 0,74 Mb.