O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalarvazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

18
Afsuski, bunday munosabatni bevosita dasturlash murakkab (yoki ilojsiz).
Shuning uchun bu ikki jadval o’rtasida bog’lovchi jadval yaratish maqsadga
muvofiq bo’ladi.
Misol uchun bizda mijozlar va mahsulotlar jadvali bor. Mijozlar istalgancha
mahsulot sotib olishi mumkin, mahsulotlar esa istalgancha mijozga sotilishi mumkin.
Ya’ni bu ikkisi many-to-many munosabatda.
MB shakllantirish uchun biz mijzolar va mahsulotlarni bog’lovchi,
yangi xaridlar (yoki savat) jadvalini yaratamiz. Mijozlar ham mahsulotlar ham
xaridlar jadvaliga one-to-many munosabatda bo’ladi. Yaʻni bitta mijoz istalgancha
xarid qilishi mumkin va har bir xarid bir nechta mahsulotlardan iborat boʻladi.
Majburiy yoki yo’q?
Munosabatlarni shakllantirishda qatorlardan (record) qaysi biri birlamchi
ekanini aniqlashtirib olish ham muhim. Ya’ni bir jadvaldagi qator mavjud bo’lishi
uchun ikkinchi jadvaldagi qator mavjud bo’lishi uchun majburiymi yoki yo’q. Misol
uchun mualliflar va kitoblar jadvalida, muallif kitobsiz bo’lishi mumkin, lekin kitob
muallifsiz bo’lmaydi. Ya’ni kitoblar jadvalida kitob mavjud bo’lishi uchun
mualliflar jadvalida kitobning muallifi mavjud bo’lishi shart. Aksincha, mualliflar
jadvalida biror muallifning mavjudligi, kitoblar jadvalida shu muallifning kitoblari
bo’lishini taqozo qilmaydi (balki muallif hali kitob yozmagan, yoki kitobi bosmadan
chiqmagan, yoki onlayn do’konda bu muallifning kitoblari mavjud emas).

19
Rekursiv munosabat
Ba’zida jadval qaytib o’ziga murojaat qilishi mumkin. Bu rekursiv munosabat
deyiladi. Misol uchun korxona ishchilari jadvalida boshliq degan attribut bo’lsa, bu
attribut shu jadvaldagi boshqa odamga (boshliqqa) ishora qiladi.
Ortiqcha munosabat
Ba’zida jadvallardagi qatorlar (record) bir-biri bilan birdan ko’p munosabatda
bo’ladi. Masalan, talabalar o’qituvchilar bilan bo’glangan, o’qituvchilar fanlarga
bog’langan, talabalar ham fanga bog’langan. Ya’ni talabalar o’qituvchilarga ikki
marta bog’lanib qoldi, biri tog’ridan-to’g’ri, ikkinchisi fan orqali. Bunday holatda
munosabatlardan biridan voz kechish MBga ta’sir qilmaydi va ishimizni
osonlashtiradi. Yuqoridagi misolda, talabalar ham o’qituvchilar ham biror fanga
bog’lanishi kifoya qiladi.

Download 1,43 Mb.