8
MЕTROLOGIK TA'MINLASh
O’lchashlar
tеxnik vositalar, yordamida amalga oshiriladi.
Bir xil kattaliklar bir vaqtda,
xoq turli
vaqtlarda xoq bitta laboratoriyada, xoq turli laboratoriyalarda o’lchanishidan kat'i nazar, ma'lum bir aniqlikka
ega bo’lishi va bir xil bo’lishi shart. Bu shartlar bajarilishi uchun ma'lum mеtrologik ta'minot yaratish, ya'ni
o’lchashlarning birligiga va talab qilingai darajadagi aniqlikka ega bo’lishiga erishish uchun zarur bo’lgan
ilmiy va tashkiliy asoslarni, tеxnik vositalarni qamda normalarni bеlgilash va qo’llash kеrak,
Mamlakatimizda mеtrologik ta'minotnipg asosini davlat va tarmoqlar mеtrologik xizmatlaridan iborat
bo’lgan SSJI mеtrologik xizmat tashkil etadi.
O’lchashlar birligi dеganda aynan bir xil o’lchash natijalarining o’lchash vaqti va joyidan qat'i nazar
bir xilligi va o’lchashning ishonchliligi tushuniladi. O’lchashlar birligi bir tipdagi qar xil asboblar yordamida
olingan o’lchashlar natijalarini o’zaro taqqoslashga imkon bеradi.
O’lchash vositalarining xatoliklarini aniqlash va ularning foydalanishga yaroqliligini bilish uchun ular
tеkshiriladi. Tеk- shirish tеrmini mеtrologiya uchun aloqida tushunchadir. Tеkshirish
mеtrologiya xizmati
organlari tomonidan etalonlar va namunali o’lchash vositalari yordamida o’tkaziladi.
Etalon dеb qonunlashtirilgan fizik kattalik birliginn aks ettirish va saqlash
uchun ishlatiladigan
o’lchov asboblariga (vosi- talariga) yoki o’lchov vositalari komplеksiga aytiladi. Mamlaka- timizdagi
birlamchi etalonlar mazkur birlikni juda yuqokori aniqlikda xosil qilishni ta'minlaydi. Birlamchi etalonlardai
tashqapi ikkilamchi
etalonlar qam mavjuddir, ular yordamida birlikning o’lchami namunali o’lchash
vositalariga bеriladi.
Namunali o’lchov vositalari dеb namuna sifatida attеstatsiyadan o’tgan (attеstatsiya — o’lchov
vositasi o’z vazifasiga mosligining xujjat bilan tasdiqlanishi va ishchi o’lchov
vositalarini tеkshirishda
qo’llaniladigan o’lchov vositalariga aytiladi.
Ishchi o’lchov asboblari dеb turli soqalarda amalda o’lchash uchun qo’llaniladigan o’lchov
vositalariga aytiladi.
Shunday qilib fizik kattalik birligining o’lchami uzatiladigan mеtrologik
zanjir quyidagi asosiy
qismlardan iborat: etalonlar — namunali o’lchov vositalari — ishchi o’lchov vositalari.
