96
hisob kitob qilish maqsadida har bir aniq vaqtdagi svopning qiymatini
bilish zaruriyati paydo boʻlishi ham mumkin.
Svopni baholash uchun uni ikki obligatsiyalarning kombinatsiyasi
sifatida tasavvur qilishimiz mumkin. Investor ularning biriga nisbatan
uzun pozitsiyasini, ikkinchisiga nisbatan esa qisqa pozitsiyani tanlagan
boʻlsa, bu holatda svop qiymati mana shu ikki obligatsiya narxlarining
farqiga teng boʻladi. Aytaylik, svop shartnomasi doirasida kompaniya
oʻzgaruvchan foizlarda toʻlab, qatʼiy foizlarda olsa,
bunday holatda
svop narxi quyidagiga teng boʻladi:
.
bu yerda, R
s
– svopning narxi; R
1
– qatʼiy kuponli obligatsiya narxi; R
2
–
oʻzgaruvchan kuponli obligatsiya narxi.
Svop boʻyicha majburiyatlarni toʻxtatish uchun kompaniya qatʼiy
foizli obligatsiyani sotib, oʻzgaruvchan foizli obligatsiyani sotib olishi
kerak. Agar kompaniya svop doirasida qatʼiy foizlarda toʻlab,
oʻzgaruvchan foizlarda olsa u holda svopning narxi quyidagiga teng:
.
bu yerda:
S
– valyutaning spot kursi, toʻgʻridan – toʻgʻri kotirovka
asosida
taqdim etilgan; P
f
– obligatsiyaning xorijiy valyutadagi narxi;
P
d
– obligatsiyaning milliy valyutadagi narxi.
Obligatsiya boʻyicha toʻlovlarni diskontlash uchun tegishli
davrlardagi stavkalar va valyutalar olinadi.
Moliya institutlari turli xildagi moliyaviy yoʻqotishlarni oldini
olish maqsadida, svoplar boʻyicha defolt
holatlari haqida yetarlicha
xabardor boʻlishlari lozim. Bunda xuddi forvard shartnomasi kabi svop
shartnomasida qatnashuvchi har ikki tomonlar shartnomani amalga
oshirilishini taʼminlashlari uchun bir birlari haqida koʻproq
maʼlumotlarga ega boʻlishlari lozim boʻladi.
21
Shuningdek svop ishtirokchisi shartnomani baholashi va narx
boʻyicha taʼsirchanligini aniqlab olishi zarur. Undan soʻng maksimal
darajada mos keladigan xedjirlash instrumentini aniqlash lozim. Bundagi
asosiy vazifa mos keluvchi xedjni tanlab olib, u orqali svop pozitsiyalari
boʻyicha har qanday yoʻqotishlar, xedjirlash uchun qoʻllanilgan
shartnomadan olingan daromadlar bilan qoplanishidan iborat.
22
21
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and Institutions USA:
Prentice Hall, Pearson
Education, 2012. P. 616
22
Де Ковни Ш., Такки К. Стратегии хеджирования. Пер. с англ. М.: ИНФРА–М, 1996. 101,102c.
97
Xulosa qilib aytganda, hosilaviy qimmatli qogʻozlar kelajakdagi
narxlar oʻzgarishidan hosil boʻluvchi riskni cheklashda sugʻurta
sifatida qoʻllanilib, kompaniyalar ulardan oʻz
prognozlarini
barqarorlashtirish va pul mablagʻlarinining oqimini tartiblashtirish
maqsadida foydalanishadi. Shunday ekan, forvard, fyuchers, opsion va
svop bitimlarini amalga oshirilishi ularning egalariga qoʻshimcha
daromad topish imkoniyatini yaratadi. Lekin bunda ularning qiymatini
hisoblash masalasiga alohida etibor qartilishi lozim boʻladi.
