90
Amerika opsionlari yevropa opsionlariga nisbatan birmuncha
ommabop hisoblanadi. Chunki amerika
opsionlarini bajarish uchun
yevropa opsioni kabi tugash muddatini kutish talab qilinmaydi.
Shundan kelib chiqqan holda quyida asosan amerika opsionlarining
muddatdan oldin bajarilishi bilan bogʻliq holatlarni koʻrib chiqamiz.
5.3-rasm.
eBay kompaniyasi bir dona aksiyasiga yevropa
opsion koll sotish boʻyicha foyda miqdori.
Opsion mukofoti 5 dollar, ijro etilish bahosi 100 dollar
5.4-rasm.
IBM kompaniyasi bir dona aksiyasiga yevropa opsion put
sotish
boʻyicha foyda miqdori. Opsion mukofoti 7 dollar,
ijro etilish bahosi 70 dollar
91
Har bir opsion shartnomasida ikkita tomon amal qiladi. Bunda bir
tomonda uzun pozitsiyaga ega investor (opsion sotib oluvchi), ikkinchi
tomonda esa qisqa pozitsiyaga ega investor (opsion sotuvchi) turadi.
Opsion sotuvchi belgilangan majburiyatni oʻziga
olish uchun pul
mablagʻi oladi. Uning foyda yoki zararlari opsion sotib oluvchining
foyda yoki zararlariga teskari bogʻliqlikda namoyon boʻladi. Yuqorida
koʻrib chiqilgan masalalar boʻyicha
opsion sotuvchi foyda yoki
zararlarining aksiya yakuniy bahosiga bogʻliqligi quyidagi rasmlarda
keltirilgan (5.3, 5.4-rasmlar).
Amaliyotda opsion pozitsiyalari boʻyicha toʻrtta
variant amal
qiladi:
- opsion kollda uzun pozitsiya;
- opsion putda
uzun pozitsiya;
- opsion kollda
qisqa pozitsiya;
- opsion putda qisqa pozitsiya;
Yevropa
opsionlarida
pozitsiyalarni
opsion
amal
qilish
muddatining tugash vaqtidagi investorga toʻlovlar miqdorini
koʻrsatgan holda tavsiflash birmuncha qulay. Opsionlarning dastlabki
qiymati hisob-kitoblarda hisobga olinmaydi.
K
– ijro etilish bahosi,
S
T
– bazaviy aktivning yakuniy bahosidan
kelib chiqqan holda Yevropa
opsion koll uzun pozitsiya boʻyicha toʻlovlar quyidagi formula
boʻyicha aniqlanadi:
max(
S
T
–
K).
Bu
formula agar
S
T
˃K
boʻlgan holatdagina opsion bajarilishini
oʻzida aks ettiradi. Yevropa opsion koll qisqa pozitsiya boʻyicha
toʻlovlar quyidagi formula boʻyicha hisoblanadi:
– max(
S
T
–
K) = min
(K –
S
T
).
Yevropa opsion put uzun pozitsiyada opsion egasiga toʻlovlar
quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:
max(
K
–
S
T
).
Yevropa opsion put qisqa pozitsiyada esa opsion egasiga toʻlovlar
quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:
– max(
K
–
S
T
) = min
(
S
T
– K).
Keltirilgan barcha variantlar quyiagi rasmda keltirilgan (5.5-rasm).
