124
VIII BOB. XALQARO QIMMATLI QOG
ʻ
OZLAR BOZORI
8.1. Xalqaro qimmatli qog
ʻ
ozlar bozori iqtisodiy mohiyati,
qo
ʻ
llanish xususiyatlari va turlari
Emitentlar faoliyatining kengayib borishi
natijasida ular tomoni-
dan chiqarilgan qimmatli qogʻozlarning xorijiy mamlakatlarda ham
muomalada boʻlishi bugungi kunda koʻplab
mamlakatlarda oddiy
holatga aylandi. Bunda “moliya bozorining globallashuvi kuchayishi
muhim tendensiyaga aylangan”.
34
Hattoki, maʼlum bir
mamlakat yoki
kompaniyalar oʻz qimmatli qogʻozlarini xorijiy valyutada emissiya
qilib mamlakat ichida emas balki xorijiy
davlatlarda joylashtirish
amaliyotlari ham tez-tez kuzatilayotgan holatlardan biridir. “1980
yilgacha amerika moliya bozori AQSHdan tashqaridagi moliya
bozoridan kattaroq edi, lekin oxirgi yillarda bu holat barham topgan”.
35
Bunday amaliyot birinchi marta Amerika qoʻshma shtatlari emitentlari
tomonidan oʻz qimmatli qogʻozlarini Yevropada joylashtirishda roʻy
berganligi sababli xorijda xalqaro miqyosda joylashtiriladigan qimmat-
li qogʻozlarga nisbatan yevroqogʻozlar tushunchasi qoʻllaniladi.
Yevroqogʻozlar – xorijiy investorlar oʻrtasida joylashtirish
maqsadida emitent uchun xorijiy valyutada chiqariladigan qimmatli
qogʻozlardir. Yevroqogʻozlar muomalasi xalqaro darajada muomalada
boʻlishi bois xalqaro qimmatli qogʻozlar deb ham yuritiladi.
Yevroqogʻozlarning asosiy turlari quyidagilar (8.1-rasm).
8.1-rasmda keltirilgan yevroqogʻozlar turlarining har biri iqtisodiy
mohiyatiga toʻxtalib oʻtamiz.
Yevroaksiyalar
– kompaniyalar, umumiy holda transmilliy kompa-
niyalar, banklar, investitsion
fondlarning ham milliy bozorda, ham
boshqa mamlakatlar bozorlarida savdoga qoʻyiladigan aksiyalaridir.
London, Singapur, Lyuksemburg yevroaksiyalar savdosi amalga oshi-
riladigan asosiy moliyaviy markazlar hisoblanadi. Investorlar turli
mamlakatlardan sotib oluvchilar boʻlganligi
uchun bitimlar mamla-
katlar milliy valyutalarida tuzilishi mumkin.
34
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. 7th ed. USA: Pearson, 2012. P. 20.
35
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. 7th ed. USA: Pearson, 2012. P. 20.
