|
Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish
|
| bet | 2/2 | | Sana | 13.01.2024 | | Hajmi | 2,83 Mb. | | #136713 |
Bog'liq Korxonalarda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan kiberxavfsizlik riskl XO‘JAMUROD NORBOYEV FAXRIDDIN O‘G‘LI, Tovushlar, harflar va so\'z turkumlarini o\'rgatishda axborot texn-fayllar.org, mozaika, квиллинг, 3-labaratoriya, ELEKTRONIKA NORMEGLIEV BOYMUROD, ldyWBOlPneZNaJiOm7PIij30Gz1718rzb6Ek7LXV, ХФХ лаб. Xисобот 2023, 2-maruza , Сканер Lite 04-12-2023 14 18, Taqdimot dasturi (PowerPoint;Prezi;Focusky) va boshqa dasturlar-azkurs.org (1), Asadova 1, Asadova8, Asadova9, Dilmurodova Madina Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish.
Ishdan maqsad: Talabalarda shifrlash algoritmlari to‘g‘risida nazariy va amaliy bilim va ko‘nikmalar hosil qilish.
Masalani qo‘yilishi: Klassik shifrlash algoritimlarini o’rganish
I. Sezar usuli. sezar shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi hisoblanadi. Bu shifrni rimlik imperator Gay Yuliy Sezar o‘ylab topgan. Shifrlashda matnning har bir harfi boshqa harf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Harflarni almashtirishda kelayotgan yozuv harflarini k-ga siljitib almashtiriladi. Bu erda M – butun son hisoblanib, ochiq matni belgisini biror alfavitdagi o‘rni, S – butun son bo‘lib, shifr belgini biror alfavitdagi o‘rni. C=(M+k)modm, m - alfavit uzunligi. Deshifrlash ifodasi esa M=(C-k)modm ifoda bilan ifodalanadi. Yuliy sezar bevosita k = 3 bo‘lganda ushbu usuldan foylangan.
Sezar usulining kamchiligi bu bir xil harflarning o‘z navbatida, bir xil harflarga almashishidir.
Masalan, matn sifatida T0=INOVATSIYA so‘zini va K=3 deb oladigan bo‘lsak sezar usuli natijasida quyidagi shifrlangan yozuv hosil bo‘ladi:
T1 = LQRYDWVLBD
QOYILMAQOM
1. Sezar usuli.
Kalit: 3
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
Shifr kodi quyidagicha:TRBLOPDTRP
2. O’rin almashtirish usuli.
Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T0 = QOYILMAQOM degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rt qator va uch ustunan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi
Kalit: 3*4
Shifr kodi quyidagicha: QLOOMMYA0IQ2
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.
T1 = QLOOMMYA0IQ2
3.Kalit so’z yordamida shifrlash.
Bunda ikkita kalit so’z topib yozib oamiz. Shu bilan birga jadvalga quyidagi ko’rinishda joylaymiz.
Kalit{1}: NALABA
Kalit{2}: 1607
Birinchi qadam;
T
|
A
|
L
|
A
|
B
|
A
|
1
|
6
|
0
|
7
|
Q
|
O
|
Y
|
I
|
L
|
M
|
A
|
Q
|
O
|
M
|
Ikkinchi qadam;
B
|
A
|
L
|
A
|
T
|
7
|
|
6
|
1
|
A
|
L
|
I
|
Y
|
O
|
Q
|
M
|
O
|
Q
|
A
|
M
|
Shifr kodi quyidagicha: LIYOQMOQAM
XULOSA: Bu amaliy topshiriq jarayonida biz uch xil shifrlah jarayonining ketma ketligi va qanday qilib tartiblanishini o’rganib chiqdik. Shu bilan birga shifrlash usullari haqida o’zimda ko’nikma hosil qildim. Bu uchta shifrlash jarayonlari: “Sezir”,”Kalit so’z yordamida”, “O’rin almashtirish yordamida”. Bularning har birini o’ziga xos jihatlari bor ekan. Sezir usulida alifbo jadvalidan foydalandim,o’rin almashtirishda esa 3*4 tartibdagi jadvaldan foydalanib shifrladim. Bu amaliy topshiriqni bizga ko’p foydali tomonlari bo’ldi.
3-amaliy topshiriq
TrueCrypt dasturi yordamida ma’lumotlarni shifrlashni o‘rganish.
Ishdan maqsad: TrueCrypt dasturi yordamida ma’lumotlarni shifrlashni o‘rganish.
Masalani qo‘yilishi: TrueCrypt dasturi yordamida shaxsiy ma’lumotlarni himoyalashni o’rganish.
Uslubiy ko‘rsatmalar:
TrueCrypt ochiq manba kodli shifrlash dasturi.
Sizning shaxsiy qurilmangiz yoki qurilmangizni saqlamoqchi bo'lgan ma'lumotlarga ega bo'lishingiz mumkin. Yaxshiyamki, shaxsiy va biznes ma'lumotlarini himoya qilish TrueCrypt bepul shifrlash dasturi bilan oson.
TrueCryptdan foydalanish juda oson va shifrlash ham shaffof, ham on-the-flyda amalga oshiriladi (ya'ni, real vaqtda). Siz buni nozik fayllar va papkalarni saqlash uchun parol bilan himoyalangan, virtual shifrlangan disk yaratish uchun foydalanishingiz mumkin va TrueCrypt hatto USB disklari kabi barcha disk bo'limlarini yoki tashqi xotira qurilmalarini shifrlashi mumkin.
|
| |
