Minimal birliklar ikki turi b o ‘yicha farqlanadi: o‘tkazadigan
(avariyali) va b o i i b tashlaydigan (kesuvchi).
Birinchisi avariya
holatiga, ikkinchisi xavfsiz holatga eng yaqin yo‘llami ifodalaydi.
Minimal o‘tkazuvch i birlik (M O ‘B) nomaqbul voqealaming
(hodisalar) boshlang‘ich fikrlari e n g kam miqdorini o‘z ichiga oladi.
Bir vaqtning o ‘zida paydo bo‘ lishi bosh voqeaning (ungacha
signalning o ‘tib ketishi) kelib chiqishi uchun yetarlidir.
M inim al k e s u v c h i holat (M K H ) bosh voqeani amalga
oshirmaslik shartlarini shakllantiradi. U ko‘rilayotgan daraxtning
boshlang‘ich voqealaridan tashkil topgan ya’ni
bir vaqtda unga
kiruvchi hamma voqea - fikrlaming kelib chiqmaslik sharti bilan
hodisaning yo‘qligini kafolatlaydi.
M O‘B va M KHlarning o‘ziga xos xususiyatlari shundan iboratki,
ulardan har binning birikmasidan hech bo‘lmaganda bitta elementini
olib tashlanganda ham ularga x o s bo‘lgan xususiyat yo‘qoladi.
Yoqealami tahlil qilishda dastlabki shartlar birikmasining minimal
uslubining ishlatilishini ko‘rib chiqamiz. Ishchining elektr jarohat
olganligi shu h od isag a binoan voqealar daraxti - 2.4
rasmda
keltirilgan.
2.4 - rasm. Elektr jarohatni tahlil qilishda voqealar daraxtidan foydalanish.
Ishchining elek tr toki bilan jarohatlanishi, elektr qurilmaning
korpusida potentsialning vujudga kelganligi sababi bilan sodir bo‘ladi
(dastlabki shart N), ishchining tok o ‘tkazuvchi polda boMishi
(dastlabki shart I) va uning elektr qurilmaning
korpusiga tegishi
(dastlabki shart K).
Voqea 3N - ikki voqea dastlabki shartlarining paydo boiish natijasi
hisoblanadi: A - izolyatsiya qarshiligining kamayganligi va B - elektr
qurilma to k o‘tkazuvchi qismlarining ajralib qolganligi va ulaming
korpusga tegishi.
Voqea I - dastlabki ikki shartlar bilan ta’minlangan: D - metall
polda odam ning turishi yoki E -
uni binoning yerga ulangan
qismlariga tegib qolishi.
Voqea K — uchta dastlabki shartlarga bog‘liq. F - dastgohni
ta’mirlashning zarurligi; G - unga texnik xizmat ko‘rsatilishining
lozimligi; H — elektr qurilmalarini to‘g ‘ridan-to‘g‘ri maqsadli
ishlatish.
Keltirilgan modelda 12 minimal o‘tkazuvchi shart voqealaming
birligi - flk r tripletlari (uchta voqealardan tashkil topadi) ADF, ADG,
ADH, AEF, AEG, AEH, BDF, BDG, BEH, BEF, BDH, BEF, BDH
va bunday uchta minimal kesib tashlovchi voqealar birligi-dupletlari
(ikki voqealardan tashkil topgan) AB, DE va triplet FGH bor. ADF
tripleti shuni k o ‘rsatadiki, ya’ni odam elektr jarohatni uchta voqea,
ya’ni dastlabki shartlaming birikuvidan oladi: elektroizolyatsiya
qarshiligining kamayganligi, odamning tok o‘tkazuvchi polda boiishi
va elektr qurilmani ta’mirlanishning zarurligi.
AB duplet elektr
jarohatni olish mumkin emasligi to‘g‘isida xabar beradi, qachonki
izolyatsiya yuqori elektr qarshilikka ega boisa yoki elektr qurilmaning
tok o ‘tk a z u v c h i qismlari ajratilm agan va korpusga tegish
imkoniyatlari boimasa.
Nomaqbul voqealaming m aium vaqt oralig‘ida
kelib chiqish
ehtimolini tahlil qilishda, shuningdek uning oqibatlarini aniqlash
kerak b o ‘ lib qolsa tavakkal tushunchasidan foydalaniladi.
Voqealaming sodir boiish ehtimolining «A» - klassik aniqlanishi
quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
PA=m/n,
(2.1)
Bu yerda: m - «A» gama’qul boigan
elementar voqealar soni; n -
boiishi mumkin boigan hamma elmentar voqealaming soni;
X avfliliklarni son jihatidan tahlil qilishda formuladagi «m»
nomaqbul voqealaming sonini, «n» esa voqealaming umumiy sonini
bildiradi. Formula (2.1 ) to‘g‘ridan-to4g ‘ri tavakkal tushunchasi bilan
18
bog‘langan. Odatda tavakkal tushunchasi, xavflilikni son jihatdan
b o g iash d a yoki xaflilikni am a lg a
oshish chastotasi sifatida
belgilanadi. Tavakkal (T) m atem atik shaklda quyidigi formula
yordamida aniqlanadi:
T=N /N ,
(2.2)
nm
urn ’
v
