T=£P(Ai)Ui=U*,
(2.5)
i=l
Bu yerda: U* - kutilayotgan zaraming qiymati.
A g ar nomaqbul voqealaming oqibatlari o‘lim bilan tugagan
hodisalaming
soni bilan ifodalansa, unda ulaming kelib chiqishi
ehtimoli quyidagi formula bilan aniqlanadi:
T=R
n
•№,
(2.6)
Bu yerda: N - m aium vaqt oralig‘ida oiim bilan tugagan
jarohatlaming soni;
R
n
— ulaming ehtimoli;
g - ijobiy son.
Tavakkalni shuningdek, qandaydir me’yoming
ortib ketishi
ehtimoli kabi hisoblash ham mumkin:
T=P{^>x},
(2.7)
Bu yerda:
tasodifiy qiymat;
x - ayrim qiymatlar (me’yor).
Operator xatolarining tavakkali (odam omilining ta ’sir qiiishi
hisobiga) quyidagi formula orqali hisoblanadi:
T = RopO-RJ - U>
(2-8)
Bu yerda: Rop va Rtuz - operatorning xato qilish ehtimoli va
tegishlicha uning tuzalish ehtimoli;
U — operatorning xatosi tufayli vujudga kelgan nomaqbul voqeaning
keltirgan zarari.
Tavakkal tushunchasi konkreilashtirilgan boiishi kerak. Masalan,
qandaydir sababdan yoki bir guruh sabablardan (ishlab chiqarishda).
y o i transport hodisasida, aviafalokatlarda, yong‘inda va hokazo)
odam o ‘lim ining tavakkali, ma’lum
xavfning yoki bir guruh
xavflaming ta’siriga uchrashi tavakkali (tabiiy ofatning shikastlovchi
omillariga yoki texnogen falokatlar, j inoiy bosqinchiliklar va boshqa).
To‘g‘ridan-to‘g ‘ri odam bilan bogiiq bo‘lgan tavakkallardan tashqari
tabiatdan foydalanish, ekologik va boshqa ko‘p tavakkal tushunchalari
ishlatiladi. Shunday qilib, ekologik tavakkal, har qanday ekologik
resurslarga, ta b iiy obyektlarning va omillarning antropogen
o^garishlari nomaqbullik tavakkallari deb topilgan.
Individual v a guruhli (umumiy kollektiv)
tavakkal tushunchasi
ham bor. Ulaming birinchisi har bir individual odamga xavflilikning
miqdorini belgilaydi hamda quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
T =U* /TM,
(2.9)
Bu yerda:
U * - nomaqbul voqealami vujudga kelish hisobiga
keltirilgan zaraming hajmi;
T - ko‘rib cliiqilayotgan interval vaqti;
M - tavakkal hisob-kitob qilinadigan bir guruh odamlaming soni.
Umumiy yoki guruhli tavakkal quyidagi formula orqali topiladi:
Tun= U * /T ,
(2.10)
Nomaqbul hodisaning kelib chiqish ehtimolini voqea daraxtidan
foydalangan ho Ida hisoblash mumkin. Agarda bosh voqeaning kelib
chiqishi «n» m os kelmaydigan fikrlar bilan, «Ai» mantiqiy shartlar
«VA» bilan birlashgan boisa, unda uning vujudga kelish ehtimoli
quyidagicha aniqlanadi.
R = fl R ( A i ) ,
(2.11.)
i=l
Bu yerda: R.(At) - voqea - fikmi «A» vujudga kelish ehtimoli.
Shunga o‘xshash mantiqiy shartlar «yoki» bilan bogiangan voqea -
fikr «m» uchun o ‘xshash bogianish quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.
R = l - n [ l - R ( A i ) ] ,
(2.12)
21
0 ‘rinli savol tug‘iladi, ya’ni yuqorida keltirilgan formulalami
qanday qilib bunday nomaqbul voqeani - yashindan himoyalanmagan
qishloqdagi uyda yong‘inni kelib chiqish
ehtimolini hisoblashda
qo‘llash mvmkin. Farazqilaylik, yong‘into‘rtta boshlang‘ich voqea
fikrlarining paydo bo‘Iishidan kelib chiqishi mumkin.A - uyda
chekishdan, D - ichki elektr simlarining qisqa tutashishidan, D-
oshxonadagi elektr plitanosozligidan, E - uyni yashin urishidan. Bu
hodisa uchun voqea daraxti 2.5 - rasmda keltirilgan.
Yong‘inning vujudga kelish ehtimolini hisoblash uchun,
voqealaming kelib chiqish ehtimolini bilish lozim. Faraz qilaylik,
yil mobaynida dastlabki hodisalaming vujudga kelish ehtimoli R(A)
q 1СИ ; R(V ) q 10-6 ; R(S)qlO‘5ni
tashkil qilsa, unda yashin urish
ehtimoli bizga ma’lum bo‘lgan formula orqali topiladi.
