O dam ga ta’sir qilish xususiyatiga
qarab xavfliliklar aktiv va
passivlarga ajratiladi. Ulardan birinchisi odamga o‘zining ichki
energiyasi hisobiga ta’sir ko‘rsatadi (masalan har xil tabiiy ofatlar),
ikkinchisi esa energiya hisobiga aktivlashadi, uning tashuvchisi
odamning o ‘zi hisoblanadi (masalan qo‘zg‘almas, yoruvchi va
qirquvchi
asboblar, yaxvonlik va odam yurgandagi qarshiliklar va
b o sh q alar). Hozirgi kunda fanda yuzdan ortiq oddiy va
kombinatsiyalangan xavfliliklar o‘rganilgan. Ularga portlashlar,
kasallanishlar, qurg‘oqchilik, zilzila, suv toshqini, yong‘inlar,
radiatsiya, dovullar, toliqish,
elektr toki, elektromagnit maydoni,
jo‘shqin ruhiy zarba, zaharli moddalar va boshqalar kiradi.
Xavfliliklaming ko‘pchiligi yashirin, (potentsial) xarakterga ega
va ularni aniqlash (identifikatsiyalamoq) zarur. Xavfliliklarni
identiflkatsiyalash deganda ularni sezish va sonini, vaqt, fazoviy va
boshqa tavsiflarini aniqlash, ya’ni hayot
faoliyati xavfsizligini
ta ’minlash uchun va profilaktik tezkor chora-tadbirlami ishlab
chiqishga zarur va yetarli b o ‘lgan jarayon tushuniladi.
Identiflkatsiyalash bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavfliliklaming turini,
ularning k o ‘rinish ehtim oli, vaqt va fazoda xavfliliklarni
lokalizatsiyalash, ularning harakatidan
keltirilgan zararni va
boshqalami aniqlash.
Potentsial xavfliliklar ma’lum sharoitlarda amalga oshadi. Sabablar
sharoitlaming yig'indisiniifodalaydi, bulaming natijasida xavfliliklar
namoyon bo6ladi va uyoki bunomaqbul oqibatlami keltirib chiqaradi
(masalan shikastlar, kasallanishlar va boshqalami ekologik yoki
iqtisodiy zararni).
Potentsial xavfliliklar aniq xavfliliklarga o ‘tishi jarayonining
kechishi natijasida sodir bo‘ladi: havf - sabab - nomaqbul oqibat.
Masalan:
