Urganch qamali.
1221-yilning boshlarida Chingizxon
qo‘ shin larining Urganchga yurishi boshlandi. Xorazmshohlar
poytaxtida xorazmliklarning 110000 nafar qo‘shini turardi.
69
Urganchliklar dushmanning harbiy kuch va zirhli qurollarining
ustunligiga qaramay o‘z ona shahrini yetti oy mudofaa
qiladilar. Jaloliddin Maguberdi va Temur Malik singari
sarkardalar xalq qasoskorlari bilan bir safda jang qildilar.
Bu janglarda zamonining buyuk allomasi shayx Najmiddin Kubro nomi bilan shuhrat topgan 76 yoshli Ahmad ibn Umar Xivaqiy o‘z do‘st-u shogirdlari va izdoshlari bilan
ishtirok etadi. U o‘z muridlarini yovga qarshi kurashga ilhom-
lantirib turdi. Najmiddin Kubroning iltijo bilan “Yo Vatan, yo sharofatli o‘lim” deb aytgan xitobi rahnamoligida har bir
mahalla, ko‘cha-ko‘y, guzar-u rasta, masjid-u madrasa va har
bir xonadon janggohga aylanadi. Ko‘cha janglarida minglab
mo‘g‘ul askarlari halok bo‘ldi. Mo‘g‘ullar to shu paytgacha
Movarounnahrning hech bir shah
rida bunchalik qurbon
bermagan edilar.
ChingizxonNajmiddin Kubroga ahli a’yonlari, barcha
yor-u do‘stlari bilan shahar tashqarisiga chiqib, jon saqlashni
taklif etgan. Ammo shayx Chingizxon taklifini rad qilib,
“shu tuproqda tug‘ilibmiz, shu tuproqda o‘lamiz!” degan
ekan. Oqibat son jihatidan teng bo‘lmagan dushman bilan
olib borilgan shiddatli jangda og‘ir yaralangan Najmiddin Kubro o‘lim oldida tig‘ tutgan mo‘g‘ul sarboziga tashlanib,
qahramonlarcha halok bo‘ladi. Jangchi mo‘gullar jonsiz shayx
qo‘lidan bayroqni tortib ololmaydilar.
Mo‘g‘ullar hiyla ishlatib ham ko‘rdilar. Bir cho‘ponga 100-
150 qo‘y, echki berib, shahar darvozasi yonidan haydab o‘tishni
buyuradilar. O‘zlari pistirmada turadilar. Och qolgan aholi
darvozadan chiqib suruv ketidan quvib ketadilar. Shahardan
ancha uzoqlashib qolganlarida mo‘g‘ullar ularga hujum
qiladilar. Yuz mingga yaqin odam qatl etildi. Mo‘g‘ullar qolgan
aholini quvib kelib shaharga kirib jang qiladilar. Biroq shahar
himoyachilari mo‘g‘ullarni shahardan haydab chiqarishga
muvaffaq bo‘ladilar. Keyinchalik ilojsizlikdan holi tang bo‘lib,
taslim bo‘lgan Urganch bosqinchilar tomonidan talon-toroj
qilinadi. Yuz ming nafar san’at, hunar arboblarini, yosh bolalar
va ayollarni ajratib olib, Mo‘g‘ulistonga jo‘natadilar. Qolgan
xalqni shahardan haydab chiqib, askarlarga 24 nafardan bo‘lib
70
berdilar. Mo‘g‘ul jangchilari yuz ming nafardan ziyod edi.
Shaharning bosh ihota to‘g‘oni buzib yuboriladi. Urganchni
suv bosib vayron bo‘ladi.
