Zamaxshariy1144-yilda Xorazmda vafot etgan.
1995-yilda O‘zbekistonda Mahmud Zamaxshariyning920 yilligi keng nishonlandi.
yusuf Xos Hojib. Turkiygo‘y adib, mutafakkir va davlat
arbobi bo‘lgan Yusuf Xos Hojib (XI asr) “Qutadg‘u bilig” dostonining muallifidir. U qoraxoniylarning markaziy shahar-
laridan bo‘lgan Bolasog‘unda tug‘ilgan. Yusuf bu yerda arab,
forsiy til va undagi adabiyotlarni puxta o‘rgandi. Falsafa,
mantiq, matematika va boshqa bilimlarni mukammal egalladi,
davlat ishlari, idora qoidalari bilan qiziqdi. Yusufning hayoti
va ijodiy yo‘li haqidagi ma’lumotlar juda oz. Yusuf Xos Hojib haqida ma’lumot beruvchi yagona manba “Qutadg‘u bilig”
dostonidir. U 1069-yilda “Qutadg‘u bilig” (“Saodatga eltuvchi bilim”) asarini Bolasog‘unda yoza boshlaydi va 1070-yilda
Koshg‘arda tugatadi. Asarni qoraxoniylar hukmdorlaridan
bo‘lgan Tavg‘och Bug‘roxongataqdim etadi. “Qutadg‘u bilig” Tavg‘och Bug‘roxonga ma’qul kelib, Yusufga “Xos Hojib”
(eshik og‘asi) martabasini beradi. O‘shandan boshlab adibni
Yusuf Xos Hojib deb atay boshlaydilar.
Asarda inson va uning ijtimoiy mohiyati, hayotdagi
o‘rni va vazifasi har tomonlama tahlil qilinadi. “Qutudg‘u bilig”da oddiy xalq, mehnatkash inson alohida ehtirom bilan
tasvirlanadi. “Qutadg‘u bilig”da axloq, odob, sadoqat va
va sevgi kabi masalalar haqida hikmatli so‘zlar yuritadi. U
ilm va ma’rifatga saodatning kaliti deb qaraydi. Shuning
100
uchun ham o‘z dostonini “Qutadg‘u bilig” deb ataydi. Unda
ilm va ma’rifatni targ‘ib qiladi, olimlarni ulug‘laydi, davlat
boshliqlarini ilm-fan ahllaridan ta’lim olishga va ularning
maslahatlari bilan ish ko‘rishga da’vat qiladi.
