3
Aziz o‘quvchi!
V
atanimiz boy qadimiy tarixga ega. Turon,
Turkiston
Movarounnahr nomlari bilan shuhrat topgan bu mamla-
katning va o‘z mehnati bilan uni obod etgan o‘zbek
xalqi ning o‘tmishi g‘oyat qiziqarli va ibratlidir.
Siz ushbu darslikda IV–XV asrlar davomida o‘lkamiz
tari
xida kechgan
voqealar haqida bilib ola
siz. Bu tari-
xiy bos
qich
da, “o‘zbiy” va “o‘zbek”
atamalari bilan
ulug‘langan o‘zbek xalqi shakl landi.
IV–XV asrlarda dastlab Xorazm, Xioniylar, Kidariylar,
eftallar, Turk xoqonligi, keyinchalik Somoniylar,
Qoraxoniylar,
Xo razm shohlar, Amir Temur hukmronlik qilgan yirik davlatlar
faoliyat ko‘rsatgan. Ushbu davlatlar mazkur hudud
aholisining
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy hayoti rivojiga ta’sir
ko‘rsatgan.
Ilk o‘rta asrlarda “
qishloq hokimi” deb atalgan katta yer
egasi – “
dehqon”lar va
ularning ekin
zorlarida ishlovchi yer-
siz “
kadivar”lar shakl landi. Yerda ishlash tartiblarining tubdan
o‘zgarishi aholi o‘rtasida tabaqalanishni yanada keskin
lash-
tirgan.
VIII asrning boshlariga kelib
mamlakatimizda Arab xali-
faligi o‘rnatildi. O‘lkamizga arab madaniyatining ta’siri ku-
chay di. Xa li falik hukmronligidan keyingi asrlarda ilm-ma’ri-
fatning ri voji uchun sharoit yuzaga keldi. Yurtimizdan jahon
ilm-fan rivojiga hissa qo‘shgan
Mu
hammad ibn Muso al-
Xorazmiy,
Ahmad al-Farg‘oniy,
Abu Ray
