| 3. Reagent indikator xam adsorbtsion indikatorlar
Birinchi m1rte ETDA ni titrimetriyalik analizde kollaniu uakitinda a`piuayi, kislotali-tiykarli indikatorlardan kollaniladi. Duzlardin neytral eritpesine mol mugdarda titrlengen Na2H2 EDTA kosildi. Ajiralip shiqqan vodorod ionlari silti menen titrlenedi. Bul tu`rdegi usildi tek ba`zi bir mettal ionlari ushin kollaniu mumkin bolgan. Bul usil xazirgi uakitka da ba`zi bir a`meliy a`hmiyetin saklab kalgan.
Kompleksonometriyanin tez pa`t penen rauajlaniui metall indikatorlar dep atalatugin zatti tabiu menen baylanisli boldi, bunday indikatorlar metall ionlari menen ashiq renli birikpeler payda kiladi. Birinchi ma`rte indikator sipatinda mureksid Shvartsenbax laboratoriyasinda tosattan baqlangan. Eger uramilsirka kislota menen isletilgen kolba vodoprovod suwi menen juwilgan uakitta ren keskin ozgeredi. Uramildisirke kislota xaua kislorodi menen okisleniuine payda bolgan mureksid vodoprovod suwindagi kal`tsiy ionlari menen birigib eritpe reni ozgeredi. Mureksid Sa2+ ioni menen qizil, So2+, Ni2+, Su2+ ionlari menen sari renli birikpe payda kiladi.
Mureksid katnasin`da, misali nikeldi ammiakli ortada kompleksonometriyalik usil menen aniklaganda sari renli kompleks NiH4lnd+ yagniy rN indikatorina tiyisli zangori-fiolet tuske otedi. Titrleu uakitinda reaktsiya barisin tezletiu ushin protsess shama menen 40°S ka deyin qizdiriladi.
Kompleksonometriyalik usil menen titrleude kollanilatugin indikatorlardin biri kara erioxrom T bolip esaplanadi. Ol molekulasinda xelat payda kiliushi ON gruppalarina iye:
Sul`fo gruppadagi proton eritpede amelde tolik dissotsiatsiyalanadi. Gidroksil gruppa ON tan protonnin keyingi ajraliui indikator reninin ozgeriuine alip keledi. Qara erioxrom T reninin ozgeriui eritpe rN ina baylanisli boladi.
Ammiakli eritpedegi dominant anion HJnd2 metall ionlari menen birigib qizil yaki fiolet tusli birikpe payda kiladi.
M2+ + HJnd2- =. MJnd~ + N +
zangori qizil
Ammiakli ortada kara erixrom T menen titrleude ekvivalent tochka tusinda protsess tomendegi tenleme boyinsha baradi:
MJnd- + H2Y2- + NH3^MY2- + HJncF- +NH4+
qizil xaua ren
Ekvivalent tochkada eritpe reni qizil fioletten zangori renge deyin ozgeredi.
Erioxrom T menen kopshilik (20dan artik) kationlar renli birikpeler payda kiladi, birak titrleu usili boyinsha tek olardin ayrimlari, sani 10tadan aspaydi. Ba`zi bir kationlar, misali, Hg2+, Cu2+, Fe3+ xam baskalar juda turakli kompleks payda kiladi, tenleme boyinsha reaktsiya barmaydi yaki juda aqirin baradi. Tajriba xam esaplau joli menen aniklaniushi element indikatorga salistirganda Y4~ menen bir birlik shamadagi juda bekkem kompleks payda kilatuginligi tabildi. A`melde kara erioxrom T menen Mg2 + , Cd2+, Zn2+, Pb2+ xam baska kationlardi titrleu mumkin.
Qara erioxrom Tnin suwli eritpesi turaksiz bolip, uakit otiui menen tarkaladi. Qara erioxrom T indikatorga birkansha turakli jakin analog al`magit bolip, molekulasinda gruppasinin jokligi mene parklanadi.
Bul zatlardin indikatorlik kasiytleri delik bir t6rli. Kislotali ortada titrleu ushin 6shfenilmetan indikator sipatinda paydalaniladi. Kopchilik kationlar, ( Fe3 + , Bi3+, Zr4+ xam baska) yaki fiolet pirakatexin indikatorlari menen titrleu mumkin. Usigan uqsas aniklanip atirgan ionlar menen renli birikpe beriushi arnauli reaktivler isletiledi. Misali, Fe3+ ti sul`fasalitsil kislota yaki tiotsianat penen Bi3+ ti tiomochevina xam t.b. kollaniu menen titrlenedi. Kompleksonometriyada kollanilatugin indikatorlardin uliuma sani jeterli mugdarda kop. Titrleude indikator katesi eritpe kontsentratsiyasina, ekvivalent tochkada xam titrleu aqirin jaksi korsete bilmeslikten payda boladi.
| 