kuchlanish mshishining
taqsimlanish chizmasi:
1 -- buyum, 2 —yoy ustuni,
3 —elektrod.
Payvandlash yoyining umumiy kuchlanishi yoyning har bir sohasidagi kuchlanish tushishlarining yiglndisiga leng:
Uyoy = ^k+ yus+ Ua,
bunda Uy0y —yoyda kuchlanishning umumiy tushishi, V; £4 — kuchlanishning katod sohasida tushishi, V; Uus —kuchlanishning yoy ustunida tushishi, V;
t/a — kuchlanishning anod sohasida tushishi, V. Payvandlash yoyining ustunida harorat 5000 dan
7000°Cgacha boiadi va yoyning gaz muhiti tarkibiga, materialga, elektrod diametriga va tokning zichligiga bogliq boiadi. Haroratni Ukraina Fanlar akaderniyasining akademigi K.K.Xrenov tavsiya qilgan formula yordamida taxminan aniq-lash mumkin:
Tus = 810-Uef,
bunda Tus — yoy ustunining harorati, °K; Ucf — ionlash samarali potensiali.
5.2. Payvandlash transformatoriari
Payvandlash transformatori — o'zgaruvchan tokning sanoat tarmoqlari kuchlanishi 220—380 Vni past kuchlanishga, ya’ni ГОСТ bo‘yicha payvandlash jihozlari kuchlanishiga va lozim bolgan payvandlash tokini ta’minlovchi elektromagnit appa-ratdir. Payvandlash transformatorining, turg'un payvandlash jarayoni uchun lozim bolgan tez pasayib borishi uchun trans-formatorning maxsus konstruksiyasi, ya’ni sochilma magnit oqimlari kattalashtirilgan transformatori ishlab chiqarilgan. Payvandlash transformatorining chuig‘amlari suriladigan kon struksiyasi eng ko‘p tarqalgan. Bunday transforrnator (5.3-rasm) Э320, Э330 rusumli elektrotexnik p o lat plastinkalardan
48
yig‘i!gan berk magnit o‘tkazgichida to‘planadi. Ketma-ket ulangan g'altaklar (2)dan tuzilgan biriamchi chu1g‘ami tarmoq kuchlanishiga uianadi, chulg'am magnit o‘tkazich (l)da qo‘zg‘almas qiiib mahkamlanadi. Ikkilamchi chulg'am ham ik-kita g‘altak (3)dan tayyorlangan bo'lib, dasta (4) aylantirilganda magnit o'tkazgichning o'zagi bo'ylab erkin suri-lishi mumkin.
5.2-rasm. Suriladigan chulg'amli payvandlash transformatorining chizmasi:
- berk magnit o'tkazgich; 2 — biriamchi chulg'am g'altagi; 3 — ikkilamchi chulg'am g'altagi; 4 —dastak.
Transformatorning ishlashi magnit o'tkazgich orqali biriam chi (2) va ikkilamchi (3) chulg'amlarning elektromagnit o'zaro ta’sirlariga asoslangan. Energiya uzatishda ikkita o'zgaruvchan magnit oqimlari qatnashadi: faqat magnitdan o ‘tadigan asosiy oqim Fx va magnit o'tkazgichdan hamda havodan o‘tadigan sochilma oqim Fs. Salt yurish rejimida biriamchi chulg'amning g'altagi 2 kuchlanishi U\~220—380 Vli ta ’minlovchi elektr tarmog‘iga uianadi. Bunda berk kontur hosil boiadi va undan
salt yurish toki Isyu o'tadi. Bu rejimda ikkilamchi chulg‘am ulangan payvandlash zanjiri (ikkilamchi kontur) ochiq boiadi. Transformatorning ikkilamchi kuchlanishi salt yurish kuchlanishi U-f- £/syuga teng. Uning qiymatini yoyni ishonchli hosil boMishi va xavfsizlik texnikasi talablari shartlari asosida transform atom i hisoblashda tanlaydi Us-yu_< 65 V.
Yukiama rejimida, pavvandlovchi yoy yoUganda ikkilamchi kontur ham berk boMadi. Undan yoy toki (payvandlash toki) o'tadi. Bu tok (2) va (3) g‘altaklar birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlar orasidagi masofani o‘zgartirib rostlanadi. Agar (2) va (3) g'altaklar orasidagi masofa Emax maksimal boMsa, Fs sochilma magnit oqimi eng katta boMadi, asosiy magnit oqimi Ft esa, demak, payvandlash toki ham minimal boMadi. Agar 2 g'altak 3 g'altakka yaqinlashsa, Fs sochilma magnit oqimi kamayadi, Ft oqimi va payvandlash toki esa kattalashadi.
Suriladigan chulg‘amli transfoiTnatorlar uchun payvandlash tokining rostlash kattaligi Kt< 5. Payvandchi payvandlash uchun lozim boMgan tok qiymatini payvandlash transformatorining dastasini (4) aylantirib va tok qiymatini ko‘rsatkichiga qarab o‘rnatadi, ko‘rsatkich transformatorning jildiga o ‘rnatiladi.
Qisqa tutashish rejimida payvandlash zanjiri elektrod bilan buyum orqali berk boMadi. Qisqa tutashish toki payvandlash toki (yoy toki)dan, odatda, 1,1 -1,2 marta katta boMadi. Bu shart yoy bilan dastakli payvandlashda dastlabki paytda yoy oson yonishi uchun turli konstruksiyadagi payvandlash transformatorlari uchun albatta bajariladi.
Suriladigan chulg‘amli transformatorlarning bir nechta turiari seriyali ishlab chiqariladi (5.3-rasm).
50
5.3-rasm. Yoy bilan dasmkli payvandlash uchun chulg'amlari suriladigan transformator:
1 — birlamchi chu!g‘am; 2 - ikkilamchi chulg‘am; 3 ~ vintning harakatdagi gaykasi; 4 - vertikal vint tasmali rezbasi bilan; 5 — korpus qopqog'i; 6 ~ rim bolt; 7 — tokni rostlash dastagi; 8 - berk magnit o'lkazgich (o‘zak); 9 - dastak; 10 - payvandlash zanjiri kabellarini ulash uchun zajim; 11 — korpus; 12 - sovitish uchun jaluzilar.
5.3. Payvandlash to‘g'riiagichlari
| 