qoralayotgan bo‘lsa ham uning nutqi hamisha o‘zining ichki kuchi, ishonchi, o‘zi
gapirayotgan narsaga qaratilganligi bilan ajralib turadi. Fikrlar ifodasi o‘quvchi
uchun aniq, sodda, tushunarli bo‘ladi.
5. Tashkilotchilik qobiliyati – sinf-guruh yoki jamoani uyushtirish va uni
boshqarish iste’dodi. Tashkilotchilik o‘quvchilarni xilma-xil faoliyat turiga jalb
qilish uchun asos hisoblanadi. Bu qobiliyat, birinchidan o‘quvchilar jamoasini
uyushtirish, jipslashtirish, muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirish bo‘lsa,
ikkinchidan, o‘z shaxsiy ishini to‘g`ri uyushtirish qobiliyatidir.
6. Obro‘ga ega bo‘lishlik qobiliyati - o‘zining
shaxsiy xususiyati,
bilimdonligi,
aql-farosatliligi,
mustahkam irodasi bilan obro‘ orttirish
uquvchanligi. Fanda bu qobiliyat turi – avtoritar qobiliyat, deb ham yuritiladi.
Obro‘ga ega bo‘lish o‘qituvchi shaxsiy sifatlarining butun bir kompleksiga,
chunonchi, uning irodaviy sifatlariga (dadilligi, chidamliligi, qat’iyligi,
talabchanligi va hokazo), shuningdek, o‘quvchilarga ta’lim hamda tarbiya berish
mas’uliyatini his etishga, bu ishonchni o‘quvchilarga ham yetkaza olishiga bog`liq
bo‘ladi.
7. Kommunikativ qobiliyatlar – muomala va muloqot o‘rnata olish,
bolalarga aralashish qobiliyati, o‘quvchilarga to‘g`ri yondashish yo‘lini topa olish,
ular bilan pedagogik nuqtai nazardan samarali o‘zaro munosabatlar o‘rnata bilish,
pedagogik nazokatning mavjudligi.
8. Psixologik tashxis (diagnoz)ga doir qobiliyatlar – insonning kelajagini
oqilona tasavvur qilishdan iborat bashorati. Bu o‘z harakatlarining
oqibatlarini
oldindan ko‘rishda, o‘quvchining kelgusida qanday odam bo‘lishi haqidagi
tasavvur
bilan
bog`liq
bo‘lgan
shaxsni
tarbiyalab
yetishtirishda,
tarbiyalanuvchining qanday fazilatlarining taraqqiyot etishini oldindan aytib bera
olishda ifodalanadigan maxsus qobiliyat. Bu qobiliyat pedagogik optimizmga,
tarbiyaning qudratiga, odamga ishonish bilan bog`liq bo‘ladi.
9. Diqqatni taqsimlash qobiliyati – bir necha ob’ektlarga bir davrning o‘zida
o‘z munosabatini bildirish. O‘quvchi, o‘qituvchi uchun diqqatning barcha
xususiyatlari - hajmi, uning kuchi, ko‘chuvchanligi, idora
qilina olishi va ishga
solinishining taraqqiy etgan bo‘lishi muhimdir.
Qobiliyatli, tajribali o‘qituvchi materialni bayon qilish mazmunini va
shaklini, o‘z fikrini (yoki o‘quvchi fikrini) diqqat bilan kuzatadi, ayni vaqtda
barcha o‘quvchilarni o‘z diqqat-e’tiborida tutadi, toliqish, e’tiborsizlik,
tushunmaslik alomatlarini hushyorlik bilan kuzatib boradi, barcha intizom buzilish
hollarini e’tibordan qochirmaydi, nihoyat o‘z shaxsiy xatti-harakatlarini (mimikasi,
pantomimikasi, yurish-turishini) ham kuzatib boradi.
10. Konstruktiv qobiliyat - o‘quv-tarbiya ishlarini rejalashtirish va natijasini
oldindan aytish qobiliyati. Bu qobiliyat o‘quvchi shaxsining rivojini loyihalashga,
o‘quv-tarbiya mazmunini, shuningdek, o‘quvchilar bilan ishlash metodlarini tanlab
olishga imkon beradi.
11. Gnostik qobiliyat – tadqiqotga layoqatlilik bo‘lib, o‘z faoliyatini, bu
faoliyat jarayonini va uning natijalarini tekshirish hamda o‘rganish
natijalariga
muvofiq faoliyatni qayta qurish qobiliyatidir.
Pedagogik qobiliyatlarni har tomonlama o‘rganish qobiliyatlar shaxsning
aql-idroki, his-tuyg`usi va iroda sifatlarining namoyon bo‘lishidan iborat ekanligini
ko‘rsatdi. Pedagogik qobiliyatlar umumiy qobiliyat: masalan, adabiy va ilmiy ijod
qilish, loyihalash qobiliyatlari bilan bog`langan. Ular o‘qituvchi faoliyatining
samaradorligini oshiradi. Bunday o‘qituvchilar o‘z o‘quvchilarini (talabalarni) ana
shu faoliyatga jalb qila borib, ularga ta’lim va tarbiya berishda katta
muvaffaqiyatlarga erishmoqdalar.
