PEDAGOGIKA
2017, 6-son
95
orasida fizikani mexanik tarzda qabul qilish, yuzaki holatda ularni o‘zlashtirish
kuzatilmoqda. Shu sababli o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash ko‘nikmalarini
shakllantirishga yo‘naltirilgan topshiriqlarni taqdim qilish,
ular bilan ishlash
yo‘llari, metodlari, shakllarini topishga, zarur bo‘lsa kreativ doirasini
kengaytirishning konsentratsiyalashuvini ta’minlash zarurati bor.
Ko‘p yillik pedagogik tadqiqot faoliyati davomida bizni o‘quvchilarning
mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish muammosi qiziqtirdi.
Tadqiqot
tajribalarini o‘tkazish jarayonida har bir sinfda dars davomida o‘zlariga alohida
e’tibor berishni talab qiladigan o‘quvchilar mavjud bo‘lib, bunday
o‘quvchilarning borligi o‘quv jarayonining sifatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Agar
o‘qituvchilar tomonidan fizika darslarida qo‘llaniladigan asosiy metod va
usullarni kuzatsak,
ularning barchasi, avvalo, o‘quvchilarning qiziqishlarini
rivojlantirishga va ularni qo‘llab-quvvatlashga qaratilganligini ko‘ramiz. Bizning
fikrimizcha, mantiqiy fikrlash motivatsiyasi har qanday fan mazmunini, xususan,
fizika fanini o‘zlashtirishda eng muhim omil hisoblanadi.
Mantiqiy fikrlash motivatsiyasi o‘quvchi fikrlash dunyosining subyektiv
tomoni bo‘lib, u o‘zining
tashabbuslari va imtiyozlari, amalga oshirayotgan
mantiqiy fikrlash ehtiyojlari bilan belgilanadi. Mavzu bo‘yicha o‘qitish faqat
qiziqish bilan asoslanishi mumkin emas, chunki o‘quvchilarning
qiziqishi asosan
xaotik ko‘rinishdagi bahs - munozara, fikr almashinish va mustaqil fikr bildirish
orqali nomoyon bo‘ladi. O‘quvchilarda fizika o‘qitish jarayonida mantiqiy fikrlash
metodlaridan foydalanish va shu asosda ko‘nikmalarni shakllantirish uchun
darslarni zamonaviy mazmun asosida loyihalashtirish lozim.
O‘quvchilarga
mantiqiy
fikrlash
ko‘nikmalarini
shakllantirishga
yo‘naltirilgan topshiriqlarni taqdim qilish natijasida fizika o‘qituvchisi
ulardagi
aniqlash, o‘rganish, tahlil qilish, baholash, rivojlantirish,
umumlashtirish,
ommalashtirish, yangilarini yaratish faoliyatiga alohida e’tiborini qaratishi
kerak.
O‘quvchilarga
mantiqiy
fikrlash
ko‘nikmalarini
shakllantirish
quyidagilarga asoslanadi. (1-rasm)
Birinchi darsdan boshlab biz o‘quvchilarni fikrlashga, ya'ni ularda mantiqiy
fikrlash motivatsiyasini shakllantirishga harakat qilamiz, shu sababli fizika
