3. Kordinatalar o‘qini chizib olamiz.
# 5-qadam. y kordinatalar o‘qining musbat tarafini chizib olamiz
y=
0
for
i
in
range
(
11
):
t.goto(
0
,
y)
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
86
y=y+
30
if
i !=
0
and
i !=
10
:
t.write(i
,
align
=
'right'
)
# 6-qadam. y kordinatalar o‘qining yo‘nalish qismini chizib olamiz
t.goto(
5
,
290
)
t.write(
'y'
,
align
=
'left'
)
t.goto(
0
,
300
)
t.goto(-
5
,
290
)
# 7-qadam. x kordinatalar o‘qining musbat tarafini chizib olamiz
t.penup()
t.goto(
0
,
0
)
t.pendown()
x=
0
for
i
in
range
(
11
):
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
87
t.goto(x
,
0
)
x=x+
30
if
i !=
0
and
i !=
10
:
t.write(i
,
align
=
'center'
)
# 8-qadam. x kordinatalar o‘qining yo‘nalish qismini chizib olamiz
t.goto(
290
,
5
)
t.write(
'x'
,
align
=
'left'
)
t.goto(
300
,
0
)
t.goto(
290
,
-
5
)
# 9-qadam. x kordinatalar o‘qining manfiy tarafini chizib olamiz
t.penup()
t.goto(
0
,
0
)
t.pendown()
x=
0
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
88
for
i
in
range
(
11
):
t.goto(x
,
0
)
x=x-
30
if
i !=
0
and
i !=
10
:
t.write(-
1
*i
,
align
=
'center'
)
# 10-qadam. y kordinatalar o‘qining manfiy tarafini chizib olamiz
t.penup()
t.goto(
0
,
0
)
t.pendown()
y=
0
for
i
in
range
(
11
):
t.goto(
0
,
y)
y=y-
30
if
i !=
0
and
i !=
10
:
t.write(-
1
*i
,
align
=
'right'
)
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
89
Beshinchi qadamda y kordinatalar o‘qining musbat qismi 10 sm qilib chizib
olindi. Bunda for takrorlanuvchi operatoridan foydalanildi. Har bir santimetr shartli
ravishda 30 pikseldan qilib olindi, ya’ni 1 santimetr = 30 pikselga. y o‘qini chizishda
goto(x, y) kodidan foydalanamiz. Bu yerda x ning qiymati doim 0 bo‘ladi, y ning
boshlang‘ich qiymati 0 ga teng bo‘lib takrorlanuvchi operator yordamida 30
pikseldan ortib boradi natijada bizga kerakli y o‘qini chizib beradi. Y o‘qi chizilish
davomida har 30 pikselda uning santimerti yozib boriladi. If shart tekshirish
operatori yordamida 0 sm va 10 sm yozilmaydi.
Oltinchi qadamda y o‘qining yo‘nalish uchi chizib olinadi.
Qolgan qadamlarda ham huddi beshinchi va oltinchi qadamda bajarilgan ishlar
bajarilib kardinatalar o‘qi to‘liq chizib olinadi.
4. y=kx+b chiziqli funksiya grafigini chizish.
y=kx+b chiziqli funksiya qiymatlari kiritildi, kordinatalar o‘qi chizildi endi
chiziqli funksiya grafigini chizishimiz kerak.
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
90
# 11-qadam. Chiziqli funksiya grafigini chizish
t.penup()
t.goto(
0
,
0
)
t.pendown()
t.color(
'blue’
)
x1 = -
4
t.penup()
t.goto(
30
*x1
,
30
*(k * x1)+(
30
*b))
#1 sm uchun 30 piksel olingan
t.pendown()
for
i
in
range
(
10
):
t.color(
'blue’
)
t.goto(
30
*x1
,
30
*(k * x1)+(
30
*b))
#1 sm uchun 30 piksel olingan
t.color(
'red'
)
t.write(
"."
,
align
=
'left'
,
font
=(
'Arial'
,
12
,
'bold'
))
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
91
print
(
'x='
,
x1
,
' y='
,
(k * x1)+b)
x1 +=
1
t.screen.mainloop()
O‘n birinchi qadamda birinchi bo‘lib turtle (toshbaqa) boshlang‘ich nuqtasiga
qaytarildi. Boshlang‘ich nuqtasiga qaytishida chizib yubormasligi uchun
penup()
buyrug‘idan foydalanildi. Boshlang‘ich nuqtasiga qaytarilgandan so‘ng yana
chizishi uchun
pendown()
buyrg‘idan foydalanildi.
y=kx+b Chiziqli funksiya grafigini chizishda x ning boshlang‘ich qiymatini -4
deb olindi, ya’ni x=-4. Y ning qiymati esa y=kx+b tenglama yordamida aniqlanadi.
For takorlanuvchi operatori yordamida x va y ning qiymati o‘zgarib boradi.
Misol uchun k=2 b=4 qiymatlar berib dasturni ishlatib ko‘rganimizda natija
quyidagicha bo‘ldi:
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
92
Grafik oynamiz funksiya grafigini chizib bo‘lgandan so‘ng yopilib qolmasligi
uchun
mainloop()
buyrug‘idan foydalanamiz.
4. Tuzgan dasturimizni py formatdan exe formatga kompilyatsiya qilish.
Tuzgan dasturimizni barcha kompyuterlar hechqanday ortiqcha dastur talab
qilmasdan ishlashi uchun ‘py” formatdan “exe” formatga kompilyatsiya qilamiz.
Xulosa oʻrnida shuni aytish mumkinki, shu koʻrinishdagi kichik bir dasturlar
ta’lim tizimining har bir bosqichida yuksak samaraga olib keladi, bilimlarni va oʻquv
dasturini oʻzlashtirishning yanada oson boʻlishini va tushunarliligini ta’minlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
M.R.Fayziyeva, D.M.Sayfurov, N.S.Xaytullayeva - “Informatika va
axborot texnologiyalari”: umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinfi uchun darslik.
- Тoshkent: “Тasvir”, 2020. – 112 b.
2.
Saidov D.Y. Python dasturlash tili. O‘quv – uslubiy majmua. –
Toshkent 2019 – 130 b.
3.
Дмитрий Мусин. Самоучитель Python. 2015 г – 210 с.
4.
turtle — Turtle graphics.
https://docs.python.org/3/library/turtle.html
5.
turtle — Turtle graphics.
https://realpython.com/beginners-guide-
python-turtle/
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
93
THE IMPORTANCE OF ICT IN LEARNING A LANGUAGE
|
