“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-26, Issue-2, January - 2023
53
tarzda batafsil ma’lumotlar berib o‘tilgan. Ba’zi so‘zlarning ko‘lami ancha keng,
chunki ular harbiy lug‘atning katta qismini o‘z ichiga oladi.
Masalan, bomb komponentli harbiy atamalar 65 xil so‘zni hosil qilishi mumkin.
Taqqoslang: bomb -bomba (aviatsiyadagi); qo‘l granatasi; (minomet) mina;
bombalarni
tashlash, bombardimon qilish (havodan)/ (qo‘l) granatalarni uloqtirish;
minamyot bilan o‘qqa tutish; bombaga oid va hokazo.
Harbiy terminologiya o‘ziga xos struktur va leksiksemantik xususiyatlar bilan
tavsiflanadi. O‘zbek tilida harbiy terminologiya sistemasi muayyan struktur
modellarning ustunligi bilan ajralib turadi. Tahlil qilingan materiallardan qo‘rinib
turibdiki, ingliz harbiy professionalizmlari ot, sifat, fe’l, shuningdek, ravishdosh so‘z
turkumlarida ifodalanadi.
Miqdor jihatdan harbiy atamalar, asosan, ot va fe’l so‘z turkumiga xos so‘zlar
bilan ifodalanadi. Foiz jihatidan substantiv atama va so‘z birikmalar 70%ni, fe’lli
atama va so‘z birikmalar 20%ni, qolganini esa ad’ektiv va ad’verbal atama va so‘z
birikmalar tashkil etadi. Shuningdek, harbiy leksikaning maxsus lug‘atlari bo‘g‘inli
abbreviatsiyalardan iborat ko‘plab qisqartmalarni ham o‘z ichiga oladi.
Harbiy atamalar – harbiy terminologiyaning katta qismini egallaydi. Tarixiy va
siyosiy mavzular bu tilning asosiy maqsadi ob’ektlar,
hodisalar va mudofaa bilan
bog‘liq tushunchalarni ifodasi hisoblanadi.
Bugungi ilmiy va texnik taraqqiyot jadal rivojlanayotgan dunyoda, harbiy
atamalar va tushunchalar, shuningdek ularning ob’ektlari, rivojdanib bormoqda. Biroq,
bu harbiy terminlar qiymatini o‘zgartirishga sabab bo‘lmaydi.
Harbiy terminlarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
•
harbiy va siyosiy atamalar (strategik, taktik);
•
harbiy va diplomatik atamalar (tashkilot);
•
harbiy-texnik atamalar (qurolli kuchlar va jangovar
qurol turli tarmoqlar
tegishli).
Harbiy atamalarda tarjima muammosi
harbiy atama va ta’riflarni o‘z ichiga olgan chet el matnlarni tarjima
qilganimizda tez- tez ba’zi muammolarga duch kelamizb chunki har xil tillarda
tafovutlar bor:
•
tushunchasi va haqiqat orasidagi qiyos yetishmasligi (armiyasi
- bu zamin
kuchlari);
•
atamalar noto‘g‘ri yoki to‘liq tasodif (harbiy akademiyasi - asosan harbiy
akademiyaga ko‘ra, harbiy maktab);
•
turli mamlakatlar tizimlari qurolli kuchlari safidagi farqlar;
•
birlik tashkiliy tuzilmasida farqlar (askar Britaniya armiyasi - va AQSh
armiyasida - razvedka kompaniya);
•
qisqa "hayot davrini" individual atamalar (masalan,
sezilarli darajada farqli
