xalq hokimiyati;
sulola;
sinflar.
Eng yaxshi hayvon zoti va o’simliklar navini yaratadigan fan nima deyiladi?
bionika;
kimyo;
seleksiya;
botanika;
fiziologiya.
Kitob, ma’ruza, nutqning qisqacha bayon etish, yozib olish nima deyiladi?
abzas;
sitata;
rukin;
parcha;
konspekt.
O’qimishli, chuqur va keng bilimlilik nima deyiladi?
ziyolilik;
tajribalilik;
bilimdonlik;
talantlilik;
o’zini aqlli hisoblash.
Borliqqa qiziqishning yo’qligi va unga aralashmaslik nima deyiladi?
mulohazakorlik;
sustlik;
kiborlik;
zidlik;
shafqatsizlik.
Inson hayoti va faoliyatining biron-bir sohasiga taalluqli qonunlar majmuasi nima deyiladi?
inqilob;
qaror;
an’ana;
kodeks;
loyha.
“Ikkiyuzlamachi” tushunchasiga qarama-qarshi bo’lgan so’z bo’:
samimiylik;
zid;
soxta;
xushmuomala;
qat’iyatli.
Agar bahs bir-biriga yon berish bilan tugasa, u nima deyiladi?
kompromiss;
muloqot;
birlashish;
muzokara;
zid fikr.
Ijtimoiy ongda psixik hodisaning aks etilishi nima?
psixika;
axloq;
tabiat;
jamiyat;
san’at.
“Birday” tushunchasiga qaysi so’z teskari?
bir xil;
yagona;
salobatli;
har xil;
ajratilgan.
Qaramlikdan, xurofotdan qutilish, huquqga tenglashish nima deyiladi?
qonun;
muhojirlik;
maslak;
harakat;
ozodlik.
“Oppozisiya” degani:
qarshi harakat;
kelishish;
faqr;
siyosat;
qaror.
“Sivilizasiya” degani:
tasodif;
qahramonlik;
tarjimai hol;
kitob;
yozuvchi.
Mazmun jihatdan “yetakchilik” so’zi bilan qaysi so’z bir xil?
ixtiro qilish;
g’oya;
tanlash;
birinchilik;
rahbarlik.
Koalisiya degani bu:
raqobat;
siyosat;
dushmanlik;
munosabatni uzish;
birlashish.
Mazmun jihatdan “alturizm” so’zi:
insonparvarlik;
o’zaro aloqa;
xushmuomalalik;
xudbinlik;
odoblilik.
Taraqqiyotga ishonchsizlik bilan qaraydigan odam nima deyiladi?
demokrat;
radikal;
konservativ;
liberal;
anarxist.
|
1
|
b
|
6
|
e
|
11
|
a
|
16
|
d
| |
2
|
b
|
7
|
c
|
12
|
b
|
17
|
e
| |
3
|
c
|
8
|
b
|
13
|
d
|
18
|
e
| |
4
|
c
|
9
|
d
|
14
|
e
|
19
|
a
| |
5
|
c
|
10
|
a
|
15
|
a
|
20
|
c
|
17.6. Oddiy va murakkab analogiya metodi
17.6.1. Oddiy analogiya
Oddiy analogiya metodi oldindan berilgan (ko’rsatilgan) fikrlash usulidan foydalanib tushunchalar orasidagi mantiqiy bog’lanishlarni topishga yo’naltirilgan.
U quyidagi toifadagi vazifalardan iborat bo’lishi mumkin:
Tekshiriluvchi chapda berilgan tushunchalar orasidagi bog’lanishni topishi va shu asosda o’ng tomonda, yuqori qatorda berilgan tushunchaga pastdan mos keladigan topishi lozim.
Mazkur misoldagi vazifaning to’g’ri yechimi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
17.6.2. Murakkab analogiya
Bu metodika narsalar va hodisalar orasidagi murakkab mantiqiy bog’lanishlar va munosabatlarni tushunish darajasini aniqlashga yo’naltirilgan. Metodikada bir-biri bilan ma’lum munosabatda bo’ladigan so’zlar juftligi qo’llaniladi. Masalan, “yorug’lik-qorong’ulik”, “qo’rqish-qochish”, “dushman-raqib” va hokazolar. Barcha vazifalar ikki guruhga bo’linadi. Birinchi guruh – misol tariqasida juftliklar. Ikkinchi guruh esa – tekshiriluvchi baholashi lozim bo’lgan juftliklardan iborat bo’lib, ular birinchi guruhdagi juftliklardagi munosabatlarni o’zida aks ettiradi. Ish quyidagi tartibda olib boriladi:
Ish boshida ekspermentchi (psixolog, psixodiagnost, pedagog) talaba bilan birgalikda birinchi guruhdagi juftliklar orasidagi bog’lanishlarni tahlil qiladilar. Masalan, “yorug’lik-qorong’ulik” – qarama-qarshi tushunchalar, “qo’rqish-qochish” – sabab-oqibat bog’lanishiga xususiyatiga ega, “dushman-raqib” – sinonimlar. Vazifa tushunarli bo’lgach, talabaga ikkinchi juftliklar beriladi. Talabaga berilgan ikkinchi juftliklar birinchi guruhdagilarning qaysi biriga mos kelishini ko’rsatish va tushuntirish lozim. Masalan, “issiq-sovuq”, “yaxshi-yomon”, “uzun-kalta” qarama-qarshilik xususiyatiga ega bo’lib “yorug’lik-qorong’ulik” juftligiga mos keladi. Agar tekshiriluvchi vazifalarni qiynalmay yecha olsa, u narsa va hodisalar orasidagi murakkab bog’lanishlarni topa oladi.
17.7. Rezyume
Mehnat malakalari va ko’nikmalarini o’rganish masalalari asosan, kuzatishlar va pedagogik tajribalar tayanadi. Ta’lim olishga bo’lgan qobiliyat – talabaning o’quv va mehnat ko’nikmalarining diagnostika qilish orqali o’rganaladi. Jumladan, aqliy rivojlanish darajasini aniqlashdagi omillar esa, ortiqcha predmetni olib tashlash metodi; analitik-sintetik xususiyatlar tahlili; ortiqcha tushunchani topish metodikasi; talabaning mavhum va so’z-mantiq tafakkurini diagnostika qilish; ortiqcha tushunchalarni topish bo’yicha misollar; tushunchalarni taqqoslash; talabadagi elementar fikrlash ko’nikmasini aniqlash; talabaning o’quv materialidagi muhim va asosiy belgilarni ajrata olish xususiyatlarini diagnostikasi; oddiy va murakkab analogiya metodlari orqali aniqlanib, hozirgi zamon talabasining o’quv va mehnat malakalari borasidagi ijobiy va salbiy xususiyatlari yoritiladi.
| 