91
Xar bir mexnat faoliyati xar
bir ishchi shaxsida bulganidek, uzining
psixologik sturkturasiga ega bulib, turli xil metodlar bilan uni urganishda kashf
etiladi: konkret mexnat faoliyati yoki shaxsning barcha psixologik strukturalari
teng emas: ularning ayrim kasb uchun komponentlari faoliyatni eng sunggi
samarasi sezilarli ta’sir kiladi, boshkalari esa mutlako ta’sir kilmasligi
mumkin; uning ayrim komponentlari nokulay sharoitlarda barkaror bulish
mumkin, boshkasi uta yaroksiz buladi. Mexnat
faoliyatining psixologik
strukturasi urganilganda xam kasb uchun muxim, xam oson yaroksiz
buladigan komponentlarga xam aloxida e’tibor berish zarur.
Shaxs va faoliyatning birligi printsipi mexnat faoliyatini urganishda shaxs
xususiyatlarini xisobga olishni talab kiladi, bunda uning kasb uchun muxim
xususiyatlarini
bir emas, bir necha faoliyat turida urganish zarur. Ishchi shaxsi
va uning mexnat faoliyatini kulay va nokulay tashki omillar ta’sirida rivojlanishi
va uzgarishi bir marta utkazilsa, dastlabki ish axamiyatiga ega buladi.
Metodlarning kullanilishi xamma vakt maksadga yunaltirilganlik printsipiga
muvofik bulishi, ya’ni tekshiruvchiga kanday amaliy yoki nazariy masalani xal
kilish zarurligi anik bulmogi kerak. Metod xal kilinaetgan vazifaga
buysundirilgan bulishi lozim. Aslo vazifa metodga kullanmasligi kerak. Chunki
mexnat psixologiyasi buyicha tadkikotlar
u kim tomonidan utkazilsa,
amalietning savollarga javoblarni ilmiy asoslash maksadiga ega buladi.
1) Amalietlarni keng kuzatish va ommaviy surab urganish.
2) Tuplangan materiallarni taxlil kilish va eng aktual psixologik
problumalarni aniklash maksadida e’tiborga loyik fikr va takliflarni saralash.
3) Xol kilinaetgan problemaga tegishli metodlarni kullanish bilan ishchilar
gepotezasini va tadkikot metodikasini ishlab chikish. Xar kanday masala birgina
metod bilan emas, balki bir-birini tuldiruvchi bir necha metodlar bilan xal
kilingani ma’kul. Mexnat psixologiyasining umumiy metodlari xakidagi
tushunchalarning uzlashtirilishini tekshirish.
1. Metod psixologiyasi
kanday turlarga bulinadi, metodlarning xar biri kim
tomonidan va kanday maksadga foydalaniladi.
2. Nima uchn mexnat psixologiyasiga oid tekshiruvlarga ishlab chikish va
xunar texnika bilim yurtlarining xodimlari jalb tiladi.
3. Mexnat psixologiyasi metodlari nimaga muvofik bulishi zarur.
4. Tadkikot metodi nimaga buysundirilgan bulishi kerak.
