|
Pul va banklar
|
| bet | 1/2 | | Sana | 19.05.2024 | | Hajmi | 96,57 Kb. | | #244382 |
Bog'liq feruzbek pul bank
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“Pul va banklar” fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
MAVZU: Kreditlashda mijozning moliyaviy holatini taxlil etish usullari
Bajardi:Jumayev Feruzbek
Guruh: Bank ishi va auditi 75/22-guruh
Tekshirdi: Abdullayeva Sh
TOSHKENT-2024
Mavzu:Kreditlashda mijozning moliyaviy holatini taxlil etish usullari
Reja:
Kredit munosabatlarining obyekti va subyektlari
Kreditning mijozning holati buyicha bilan qilinadigan aloqalar
Kreditning subyektlari bo‘yicha turlari
Odatda yuridik shaxslar va aholiga jo riy ehtiyojlarni qoplashuchun naqd p u l m ablagiari kerak bo'lganda beriladigan qisqamuddatli kreditlar, bir vaqtda qaytariladigan kreditlar hisoblanadi. Buyerda asosiy qarz va foizlarni yagona summada kredit muddati tugashibilan qaytariladi. Bir necha muddatda qaytariladigan kreditlar bu ikkiyoki undan ortiq to ‘lovlar bilan amalga oshiriladigan ssudalarhisoblanadi. (odatda har oy, har chorak yoki har yarim yilda). Buguruhga turli xil kreditlar: tijorat, ochiq hisobvaraq bo ‘yicha, veksel,lizing, faktoring, forfeyting va boshqalar kiradi. Bozor iqtisodiyotirivojlangan davlatlarda bir kecha muddatda qaytariladigan kreditlaryuridik va jism oniy shaxslarga tovarlar va ko'chmas mulklarni sotibolish uchun beriladigan о ‘rta va uzoq muddatli kreditlashda keng
qo ‘llaniladi.
Kredit qaysi valyutada berilishiga qarab ham guruhlarga boiinadi. Odatda tijorat banklari kreditlami milliy valyutada, chet el valyutasida yoki aralash valyuta (bir qismi chet el valyutasida, bir qismi milliy valyutada)da berishi mumkin. 0 ‘zbekistonda milliy valyuta va chet el valyutasidagi kreditlar ko‘p qoilanilmoqda.Kredit beruvchi subyektlarga qarab kredit - banklar va boshqa kredit tashkilotlari tomonidan beriladigan, nobank tashkilotlar, ishlab chiqaruvchilar tomonidan beriladigan, xorijiy banklar tomonidan beriladigan, xorijiy firmalar tomonidan beriladigan, savdo tashkilotlari tomonidan beriladigan, sudxo‘rlar va boshqalar tomonidan beriladigan kreditlarga tavsiflanadi.Kredit oluvchi mijozlar kategoriyasiga qarab xo‘jalik sub- yektlari, aholi, fond birjasi ishtirokchilari boigan diller va brokerlarga, banklarga, chet el kompaniyalariga beriladigan kreditlarga boiinadi.Kreditlar soni va kreditorlar soni bo‘yicha kreditlar quyidagi guruhlarga boiinishi mumkin:- yagona bank beradigan kreditlar;- sindikatlashgan kreditlar;- parallel kreditlar.Amaliyotda bir bank tomonidan beriladigan kreditlar keng tarqal-gan.Biroq ayrim mamlakatlar va integratsion guruhlar iqtisodiyotning rivojlanish imkoniyatiga qarab yagona bank imkoniyati yetmaydigan yirik kreditlarga ehtiyoj sezilmoqda. Bu esa banklami guruhlarga birlashib sindikatlashgan kredit berishga undamoqda.Sindikatlashgan kredit - bunda birlashgan (konsorsium) 2 yoki undan ortiq kreditorlar bir qarzdorga kredit taqdim etadi. Bir guruh bank-kreditorlar m aium muddatga bo‘sh turgan moliyaviy resurslarini m aium bir obyekt yoki qarzdomi kreditlash maqsadida birlashtiradi. Bir yoki yetakchi bank-koordinatorlaming katta boimagan bir guruhi butun sindikat nomidan qarz oluvchi bilan kredit bitimi shartlari bo‘- yicha muzokaralar olib boradi, kerakli summa yigishini ta’minlaydi.Amaliyotda ikki yoki undan ortiq banklar qarz oluvchiga parallel kreditlar berish holatlari. Sindikatlashgan kre- ditdan farqli oiaroq, bu holatda mijoz bilan har bir bank alohida ish olib boradi, so‘ngra esa umumiy kredit shartnomasini tuzadilar.
Kreditlar sifatiga ko‘ra «standart», «substandart», «qoniqarsiz», «shubhali» va «umidsiz» toifalarga tasniflanadi (kreditlaming sifati bo‘yicha keyingi boblarda to‘xtalib oiamiz).Endi biz kreditning yuqorida keltirilgan guruhlanishining ba’zi xususiyatlariga yanada chuqurroq e’tibomi qaratmoqchimiz.Yuqorida ta’kidlaganimizdek, qisqa muddatli kreditlar o‘z tabiatiga qarab quyidagi turlarga boiinadi:1. Kreditlash obyektlarining iqtisodiy mohiyatiga qarab:* tovar moddiy boyliklari uchun beriladigan kreditlar;* ishlab chiqarish xarajatlari (mahsulotning yangi turini o‘zlash- tirish, mavsumiy xarajatlarni amalga oshirish bilan bog‘liq xarajatlarni) uchun beriladigan kreditlar;* hisob-kitoblami amalga oshirish uchun beriladigan kreditlar (akkreditiv ochilganda, tayyor mahsulotni jo ‘natganda va boshqa hollarda).2. To ‘lash muddatiga qarab:* muddatli, muddati kechiktirilgan va muddati o ‘tib ketgan kreditlar.1. Kreditni to ‘lash manbalariga qarab:* qarz oluvchining o ‘z mablagiari hisobidan;* grant mablagiar hisobidan;* boshqa jalb qilingan mablagiar hisobidan.2. Ta ’minlanganlik tamoyilining amal qilishiga qarab:* to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’minlanganlikka ega boigan kreditlar;* egri (biror korxona va tashkilot vositasida) ta’minlanganlikka ega boigan kreditlar;* ta’minlanmagan kreditlar.3. To ‘lanadigan fo iz darajasiga qarab:* o‘rtacha (normal) foiz stavkali;* yuqori foizli;* past foiz stavkali;* foizsiz kreditlarga boiinadi.4. Foizlarning undirilishiga qarab:* foizlami kredit summasini to iiq qaytarish vaqtida undirish;* kredit shartnoma amal qilish muddati davomida foizlami teng miqdorda toiab borish;* kredit ajratish jarayonida avvalo kredit bo‘yicha foizlami toiiq yoki uning bir qismini ushlab qolish
Kredit munosabatlarining subyektlari va obyektiga, foiz stavkasiga va kreditning harakat doirasiga qarab, kreditning turli mustaqil shakllari amaliyotda qoilanilishi mumkin. Kreditning shakllari va turlari to‘g‘risida ham iqtisodiy adabiyotlarda turli qarashlarni uchratish mumkin. Aksariyat hollarda kreditning shakllari va turlarini bir-biri bilan chalkashtirish hollari mavjud. Odatda kreditningshakllari deganda kredit qaysi shaklda berilishi ko‘zda tutilishi lozim. Kreditni shakllari bo‘yicha uch guruhga ajratish mumkin.
M aqsadliligi bo‘yicha kreditlar aniq bir maqsadga yo‘naltirilgan kreditlarga yoki aniq bir maqsadga qaratilmagan kreditlarga bolinishi mumkin. Jahon amaliyotida umumiy biror ehtiyojni qoplash uchun ishlatiladigan kreditlar mavjud. Bunda bank tomonidan beriladigan kreditlar qarz oluvchining moliyaviy resurslarga boigan turli ehtiyojla- rini qondirish uchun o‘z ixtiyori bo‘yicha ishlatiladi. Hozirgi sharoitda ular qisqa muddatli kreditlash sohasida cheklangan tarzda qollaniladi, o‘rta va uzoq muddatli kreditlashda umuman qollanilmaydi. Bizning amaliyotimizda banklar tomonidan biror maqsadni amalga oshirish uchungina kreditlar beriladi. Kreditning ba’zi belgilari bo‘yich'a turlarini quyidagi chizmadan ко‘rishimiz mumkin.Kreditning qaysi maqsad uchun berilayotganligi kredit shartno- masida ko‘rsatiladi va bank tomonidan berilgan resurslar qarz oluvchi tomonidan faqatgina shartnomada ko‘rsatilgan masalani hal etish uchun ishlatiladi (masalan, olinayotgan tovarlar bo‘yicha hisoblashish, ish haqi toiash va h.k. uchun). Qarz oluvchi tomonidan ko‘rsatilgan majburiyatlaming buzilishida bitimda ko‘rsatilgan jarimalar qollaniladi.Qarz oluvchilarning kategoriyalari bo‘yicha kreditlar mijozning faoliyat xususiyatiga qarab ham bir necha guruhlarga bolinishi mumkin. Masalan, agrar sohada kredit oluvchilar. Bu sohaning boiishi - maxsus kredit muassasalari - agrobanklaming, keyinchalik qishloq xo‘jaligi sohalariga xizmat ko‘rsatuvchi boshqa banklar Paxtabank, G‘allabank va boshqa shu turdagi banklaming tashkil topishini belgilab beruvchi asos hisoblanadi. Bu banklar faoliyatining o ‘ziga xos xususiyati qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi bilan bogliq boigan mavsumiylikni e’tiborga olgan holda kreditlash hisoblanadi.Tijorat sohasi uchun kreditlar berish. Bu soha bo‘yicha kreditlar savdo va xizmat ko‘rsatish sohasida faoliyat ko‘rsatuvchi xo‘jalik subyektlariga beriladi. Bu kreditlar tez aylanib kelish xususiyatiga ega boiib, tijoratchilar ehtiyojini qondirishda katta ahamiyatga egadir.
Bank tomonidan kreditlar qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshiruvchi, fond birjasi vositachilari: broker, makler, diler firmalariga beriladi.Ko‘chmas mulk uchun ipoteka kreditlari berilishi mumkin. Ular ham oddiy, ham ixtisoslashgan ipoteka banklari tomonidan beriladi. Bu hozirda xorij amaliyotida keng tarqalgan bo‘lib, hatto ba’zi manbalarda kreditning alohida shakli sifatida namoyon bo‘ladi. Bizning amali- yotimizda esa bu faqatgina 1996-yildan boshlab keng tarqala boshladi. Xususiylashtirish jarayonining rivojlanishi, mulkka egalik asoslarining qonunlashtirilishi ipoteka kreditini yanada ravnaq topishiga olib keldi.Banklararo kreditlar - bank kreditining keng tarqalgan shakllardan biri.
|
| |
