200
uzoq davom etadi. Eng muhimi, fantastik yozuvchi Ishoq Azimov ta’biri bilan aytganda,
robotlarni yaratishda odamlarga zarar yetkazmaslik shior qilib olinishi kerak.
Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan bog‘liq
imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani yechish, tarjima va shu
kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bilan shug‘ullanadi.Sun’iy intellekt
(SI) kompyuterlarga o‘zlarining tajribalarini o‘rganish, berilgan parametrlarga moslashish
va ilgari faqat odamlar uchun mumkin bo‘lgan vazifalarni bajarish imkonini beradi. SIni
amalga oshirishning ko‘p holatlarida – kompyuter shaxmatchilaridan tortib uchuvchisiz
transport vositalarigacha – chuqur o‘rganish va tabiiy tillarni qayta ishlash imkoniyati juda
muhimdir. Ushbu texnologiyalar tufayli kompyuterlarga katta miqdordagi ma’lumotlarni
qayta ishlash va ulardagi naqshlarni aniqlash orqali muayyan vazifalarni bajarishga
"o‘rgatish" mumkin. “Sun’iy intellekt – bu aqlli kompyuter tizimlarini, ya’ni biz an’anaviy
ravishda inson ongi bilan bog‘laydigan imkoniyatlarga ega bo‘lgan tizimlarni ishlab chiqish
bilan shug‘ullanadigan informatika sohasi hamda tilni tushunish, o‘rganish, fikr yuritish,
muammolarni hal qilish va boshqa muammolarni hal qila olishdir”.
Keyinchalik, bir qator algoritmlar va dasturiy ta’minot tizimlari sun’iy intellekt deb atala
boshlandi, ularning ajralib turadigan xususiyati shundaki, ular ba’zi muammolarni hal
qilish haqida o‘ylayotgan odam kabi hal qila oladi. SI ning asosiy xususiyatlari tilni
tushunish, o‘rganish, fikrlash va eng muhimi, harakat qilish qobiliyatidir. SI – bu sifatli va
tez rivojlanayotgan tegishli texnologiyalar va jarayonlar majmuasi, masalan: tabiiy tildagi
matnni qayta ishlash mashinani o‘rganish ekspert tizimlari virtual agentlar (chatbotlar va
virtual yordamchilar) 2021 yilga kelib tadqiqotchilar SI turlarining quyidagi tasnifidan
foydalanganlar: Sun’iy Super Intellikt (SSI) gipotetik sun’iy intellekt bo‘lib, u nafaqat
insonning maksimal qobiliyatlarini takrorlay oladi, balki undan ham oshib ketadi. SSIga
ishonuvchilar, u insonni o‘z irodasiga bo‘ysundirish uchun uning fikrlari va his-tuyg‘ulariga
kirib borish qudratiga ega bo‘lishiga ishonishadi. Mana masalan: futuristik dahshatli
hikoyalar yoki sun’iy intellektning haqiqiy kelajagi Shuningdek, gipotetik jihatdan kuchli
yoki umumiy SI (Sun’iy umumiy intellekt, SUI) oqilonalik nuqtai nazaridan SSI dan bir
pog‘ona pastroq bo‘lib, ushbu turdagi SI tarafdorlari o‘z e’tiqodlarida hech bo‘lmaganda
ishlashga qodir bo‘lgan mashinalarni yaratish imkoniyati bilan cheklangan. Sun’iy
intellektning eskirgan umumiy ta’riflari: SI – aqlli xatti-harakatlarga ega bo‘lgan
mashinalarni ishlab chiqadi. (J. Makkarti). SI – bu raqamli kompyuterlarning yuqori aqlli
odamlar bilan bog‘liq muammolarni hal qilish qobiliyati.
(Britannica) SI – biz an’anaviy ravishda inson ongi bilan bog‘laydigan qobiliyatlarga ega
aqlli kompyuter tizimlarini ishlab chiqadi: tilni tushunish, o‘rganish, fikr yuritish,
muammolarni hal qilish va hk. (Feygenbaum) SI – bu odamlar hozirda yaxshiroq bo‘lgan
narsani qilish uchun kompyuterlarni qanday o‘rgatish haqidagi fan (Elaine Rich) Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi, “virtual sohani jadal rivojlantirish”
uchun yangi muammolarni keltirib chiqardi. Sun’iy intellekt zamonaviylikning muhim
tarkibiy qismlaridan biridir SI ning funksionalligi va bajarish tezligi tufayli yangi tizimlarni
yaratish natijasida paydo bo‘lgan raqamli iqtisodiyot paradigmalarini, ma’lumotlarni qayta
ishlash va tahlil qilish tezlashmoqda . SI katta hajmdagi ma’lumotlarni tezkor, takroriy
ishlov berish imkoniyatlari va aqlli algoritmlar bilan birlashtirib ishlaydi, bu dasturlarga
ma’lumotlardagi naqsh va xususiyatlardan avtomatik ravishda o‘rganish imkonini beradi.
SI ko‘plab nazariyalar, metodologiyalar va texnologiyalarga ega bo‘lgan murakkab fandir.
