354
тарихига назар ташлайдиган бўлсак, аралаш таълимнинг келиб чиқиши рақамли
технологиялар пайдо бўлишига қадар бўлган. Унинг моҳияти сиртқи таълим орқали
масофадан ўқитишдан иборат бўлган. Масалан, 1919 йил Канадада маёқ
хизматчиларининг болалари сиртқи таълим орқали билим олиб, ўқимишли
кишилар қаторига киритилган [2]. Аралаш таълимдан фойдаланиш сабаби сифатида
масофаларнинг узоқлиги келтирилган. 90 йилларнинг
охирига келиб эса аралаш
таълимга талабаларнинг таълим олишини яхшилаш ва ўқитувчиларни ўқитиш
усулларини ўзгартириш мақсадида технологиялар ва Интернет ёрдамида масофавий
ўқитишнинг янги усули сифатида қарала бошланди, бу ўқитувчига асосланган
таълим моделига қараганда кўпроқ талабага йўналтирилган ҳисобланади [3]. Атама
соҳа доирасида илк марта 1999 йили Атлантада жойлашган Interactive Learning
Centres таълим компанияси томонидан EPIC Learning деб номланган прессрелизда
қўлланилган: компания ҳозирги кунда 220 та онлайн курсларни ишлаб чиққан, яқин
кунларда компания Blended методологиясидан фойдаланган ҳолда ўз
Интернет
дастурларини таклиф қила бошлайди» — деб ёзилади прессрелизда [4].
Хизер Стейкер ва Майкл Хорн ўзларининг «Blended Learning» («Аралаш таълим»)
китобида тадқиқотчилари) таълим беришда муваффақиятли қўлланиладиган икки
асосий ёндашувини таклиф этишади: 1. Мослаштирилган таълим ёндашуви. Ушбу
ёндашув ёрдамида ҳар бир талаба ўқув жараёнида ўз йўли бўйича, ўз тезлигида, ўз
қизиқишларига риоя қилган ҳолда ҳаракат қилиш имкониятига эга.
Мослаштирилган ёндашув, талабалар керак бўлганда кичик ўқув гуруҳлари
лойиҳаларида ҳам, индивидуал ўрганишда ҳам тажриба олишлари мумкин, деб
тахмин қилишади. Ушбу тушунчада ўқитувчи ўқув муҳитида ўқувчига маслаҳатчи
бўлиб, моҳиятини тушунишига ёрдам беради ва уни мавзу доирасида фикр
юритишга ўргатади. 2. Компетентликка асосланган таълим. Талабалар кейинги
босқичга ўтишдан олдин мавзуни яхши билиши, қўллай олиши ёки билим, кўникма,
малакаларни эгаллаган бўлиши лозим [5].
Талаба ҳар бир мавзуни кетма-кет ўрганиб, мавзу бўйича билимларини
мустаҳкамлаб бориши керак. Компетентликка
асосланган таълим мавжуд
муаммоларни муваффақиятли ҳал қилишда талабани қатъиятли ва сабрли бўлишга
ундайди.
Blended learning (аралаш ўқитиш). Ахборот технологиялари таълимнинг турли
янги кўринишларини таклиф этмоқда, хусусан кейинги вақтларда модулли таълим
тизимида мажмуавий ёндашув тамойили кучайиб бормоқда. Унда турли шакл,
усуллар мослаштирилган ҳолда жойлаштирилиши аралаш таълимнинг инновация
сифатида кириб келишига сабаб бўлди.
Деклан Берн «blended learning» (аралаш таълим) ҳақида шундай дейди – “ушбу
таълим бой педагогик тажрибадан самарали фойдаланишга қаратилган”. Бундай
ёндашув ахборотни тақдим этишда турли услубиётлардан фойдаланишни,
таълимни ташкил этишда ва таълим жараёнида
ахборот технологиялари, якка
тарзда ва гуруҳларда анъанавий фаолиятни ташкил этишга асосланиши мумкин.
Бундай турлича ёндашув ўқувчини чарчатмайди ва ўқишга бўлган мотивларини
кучайтиради. Асосий масала – танланган услубиётларнинг ўзаро мутаносиблигини
таъминлаш ва кам харажат асосида юқори самарадорликка эришиш ҳисобланади.
Blended learning (Аралаш таълим) тушунчаси
бу - Аралаш таълимда талабаларга
университетларнинг масофавий таълим тизимидан ва ўқув материалларидан
фойдаланишга тўлиқ рухсат берилади. Бу тизимда online кутубхоналар ва манбалар
мавжуд бўлади. Талабалар бир қисм назорат ишларини талабалар он-лайн тизимида
топширишади.
Шунингдек, тизимда гуруҳли мулоқотлар уюштирилади ва тули
лойиҳалар амалга оширилади. Blended learning модели талабаларга қуйидаги
имкониятларни беради: Онлине режимида ўқув материали билан ҳоҳлаган вақтда
355
танишиш. Синов тестини топшириб билимини синаш; Назорат тестини топшириш;
Ўтилган машғулотларга мос қўшимча манбалар билан танишиш; Аудио ва видео
йўзувлардан, анимация ва симуляциялардан фойдаланиш; E-mailдан фойдаланиш ва
форумларда иштирок этиш; Маърузадан ташқари ўқитувчи-талаба ва
талабалар
ўртасида мулоқот ташкил этиш. Анъанавий таълим элементлари минг йиллардан
бери мавжуд, бироқ аралаш таълим пайдо бўлганига ҳали 10 йилча ҳам бўлгани йўқ.
Шу сабабли бу таълим турларини аралаш тарзда олиб бориш мақсадга мувофиқ [6].
