471
-
zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini tushunish, axborotni tahlil
qilish, sintez qilish va umumlashtirish operatsiyalarini bajarish qobiliyati va tayyorligi;
-
axborotni idrok etish jarayonini tashkil etish qobiliyati va axborotni analitik va
sintetik qayta ishlashning rasmiylashtirilgan usullariga ega bo‘lish;
-
axborot muhitining turli manbalaridan olingan ma'lumotlarning ishonchliligini
baholash qobiliyati;
-
axborot bilan ishlashning huquqiy normalarini tushunish;
-
ma'lumotni qidirishning mumkin bo‘lgan manbalari va
strategiyalarini aniqlash
qobiliyati,
-
uni qabul qilish va uzatish qobiliyati va tayyorligi,
-
olingan ma'lumotlarni etarli darajada tahlil qilish va baholash qobiliyati va
tayyorligi,
-
ma'lumotni yaratish va saqlash ko‘nikmalari va kasbiy faoliyatda foydalanish
uchun bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi.
Yuqorida keltirilgan tahlil natijalari asosida biz axborot-texnologik kompetensiyani
tarkibiy tuzilishini tayanch, texnologik va amaliy (professional) darajaga ajratdik. (1-
sxema)
1-sxema. Axborot-texnologik kompetensiyani tarkibiy tuzilishi.
Biz
bo‘lajak
muhandisning
axborot-texnologik
kompetentsiyasini
kasbiy
kompetentsiyasining eng muhim tarkibiy qismi deb hisoblaymiz va uni bo‘lajak
muhandisning kompyuter texnologiyalaridan samarali foydalanishga tayyorligi va
qobiliyatini aks ettiruvchi mutaxassisning integral xususiyati sifatida belgilaymiz.
Axborot-texnologik kompetensiyalarining darajasi:
Tayan
ch
T
exnolog
ik
Amaliy
(professional)
- bu darajada kompyuter savodxonligi bilan tamshish uchun zarur bo‘lgan
asosiy bilim, ko‘nikma
va malakalar to planadi; bu darajadagi AKTdan
foydalanish minimal (axborotni elektron shaklda yaratish. tahrirlash, saqlash:
nusxalash va uzatishning umunny usullarini bilish, taqdimot texnologiyalari
yordamida malumotlami taqdim etish, intemetda ma'lumot izlash
ko‘nikmalarini egallash va boshqalar), muammoning
tabiatiga eng mos
keladigan va uni eng maqbul usullar bilan hal qilish yo‘llarini ishlab chiqishga
imkon beradigan tarmoq o‘zaro ta'siri usulini tanlash (yoki ulaming
kombinatsiyasi)
-
bu darajada АКТ amaliy faoliyatni amalga oshirishda vositaga aylanadi
(intemetresurslar salohiyatinr ulaming interaktivligi va maqsadli fan sohasi
nuqtai nazandan
mformativlik darajasini baholash; dasturiy vositalar va
resurslami
tahlil
qilish) global kompyuter tarmog'ining
asosiy texnologik,
iqtisodiy va texnik talablarini hisobga olgan holda; dasturiy' ta'minot,
texnologiya va axborotni ta'minlashning global Internet tarmog'ida
taqdim
etish
sifati, vositalari va shakllarini baholash va boshqalar
- bu darajada axborot faoliyatini amalga oshirishning yangi
vositalarini yaratish haqi dagapirish maqsadga muvofiqdir.
472
Shu boisdan ham kompetensiyaga asoslangan yondashuv nafaqat ma'lum bilimlarga,
balki olingan bilimlarni turli sharoitlarda muayyan muammolarni hal qilish
uchun
shakllangan ko‘nikmalarga ega bo‘lgan mutaxassislarni tayyorlashga jamiyatning ehtiyojini
aks ettiradi. Bundan tashqari, nafaqat ko‘p
narsani bilish va qila olish, balki eng muhimi,
bilimlarni doimiy ravishda yangilash qobiliyatiga ega bo‘lish, boshqa fan bo‘yicha qayta
tayyorlash imkoniyati va o‘z faoliyatida ijobiy, samarali natijalarga erishish qobiliyatiga ega
bo‘lish kerak [4].
Umuman olganda, axborot-texnologik kompetensiyasi deganda aloqa va axborot
texnologiyalaridan foydalangan holda axborotni to‘plash, baholash, uzatish, qidirish, tahlil
qilish, jarayonlarni, ob'ektlarni modellashtirish qobiliyati tushuniladi.[6] Keyinchalik, biz
axborot-texnologik kompetentlikning umumlashtirilgan kontseptsiyasini emas,
balki
bo‘lajak muhandisning kasbiy kompetentsiyasining eng muhim tarkibiy qismi sifatida
belgilangan axborot-texnologik kompetentsiyasini ko‘rib chiqamiz va mutaxassisning
integral xarakteristikasi sifatida bo‘lajak muhandisning axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan, xususan, ma'lumotlar bazasidan kasbiy faoliyatida samarali
foydalanishga, ulardan foydalanish tajribasini oshirishga, uning mazmuni va chegaralarini
kengaytirishga tayyorligi va qobiliyatini aks ettiradi.
Jumladan ta’lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish
bo‘lajak muxandislarning intellektual ko‘nikmalarini va murakkab vazifalarni hal qilish,
kasbiy faoliyatini takomillashtirishning yangi yo‘nalishlarini ochib beradi.
Shuning uchun
ta’lim jarayonida qo‘llanilayotgan va qo‘llanilishi kerak bo‘lgan axborot komunikatsion
texnologiyalarni ta’lim sohasidagi faoliyatini doimiy ravishda rivojlantirib, ularni
imkoniyatlaridan kengroq foydalanish orqali ta’lim sifatini oshirib borish ko‘zlangan eng
oliy maqsad hisoblanadi.
Xulosa shuki, kompetentlikni shakllantirish bosqichma-bosqich va uzluksiz jarayondir. U
oliy ta’lim muassasasida boshlanadi va ish joyida tajribali ustozlar nazorati ostida davom
etadi. Bu boradagi olib boriladigan ishlar ta’lim tizimidagi zamonaviy axborot
texnologiyalarining qo‘llash imkoniyatlarini, talabalarda axborot texnologiyalardan
maqsadli foydalanish va axborot-texnologik kompetensiyani oshirishga olib keladi. Bu
jarayonda virtual didaktik vositalari talabalarda o‘rganiladigan
har bir fanga tatbiq etish
orqali bu fanlarning o‘zlashtirish qamrovini oshiradi. Natijada, ushbu fanga nisbata yanada
qiziqishi va motivatsiyasi oshadi. Shu bilan birga, o‘quvchilarni bo‘sh vaqtini unumli
o‘tkazishga, fikrlash doirasini yanada kengaytirishga hamda taffakurini rivojlantirishga
yordam beradi.
Bu esa, o‘z navbatida texnika oliy ta’lim muassasalarida bo‘lajak muxandislarni
tayyorlash tizimiga yangicha qarashni taqozo etadi.
