60
oksidlanish suratini va binobarin, biologik jarayonlarni tartibga solib turadi.
Atmosferadagi gazlar ichida sayyoramizning organik hayoti uchun eng zaruri
kisloroddir. Kislorod rangsiz gaz bо‘lib о‘zi yonmaydi balki yonishda yordam beradi.
Kislorodning yetishmasligi kishi organizmi hamma a’zolarining meyorda ishlashiga
shikast yetkazadi. Bir avtomobil 10-15
ming km yurganda, bir kishining bir yil
oladigan kislorodini yoqilg‘i bilan birga yoqib yо‘q qiladi. Agar yer sharidagi yashil
о‘simliklar har yili 550 mlrd. tonna kislorodni chiqarib bermaganda, atmosferadagi
kislorod miqdori 200 yil mobaynida tugagan bо‘lar edi. Koinotdan har yili 10 mln.
tonna chang atmosferaga tushadi. Kuchli vulqon otilganda atrof muhitga 76 mln. m
3
chang chiqadi.
Atmosferaning sun’iy ifloslanishida avtomobil transporti birinchi о‘rinni (40 %),
energetika sanoati ikkinchi о‘rinni (20 %), korxona va tashkilot ishlab chiqarishi,
maishiy-kommunal xо‘jaligi va boshqalar zimmasiga esa atmosferani sun’iy
ifloslanishining 26 % i tо‘g‘ri keladi.
Atmosfera havosi tabiatning eng muhim elementlaridan biri bо‘lib,
tirik
organizmning yashashi uchun juda ham zarurdir. Atmosfera yerning himoya qatlami,
tirik organizmlarni, shu jumladan insonni turli ultrabinafsha nurlardan, samodan
tushadigan meteoritlarning zarrachalaridan, chang tо‘zonlardan saqlaydi.
Atmosfera
sayyoramizning issiqlik rejimini tartibga soluvchi regulyatorlik vazifasini bajaradi.
Atmosfera suv bug‘larini tо‘planishida, bulutlar hosil bо‘lishida, yog‘inlarni
yog‘ishida ya’ni suvning aylanma harakatida muhim ahamiyatga ega. Tuproq
unumdorligining shakllanishida havo sirkulyatsiyasi muhim rol о‘ynaydi.
Atmosfera havosini muhofaza qilish О‘zbekiston Respublikasining 1196 yil 23-
sentabrda qabul qilingan «Atmosfera havosini muhofaza qilish» tо‘g‘risidagi Qonuni
asosida amalga oshiriladi.
61
Xulosa
KHK da о‘quv – tarbiya jarayonini takomillashtirish, ta’lim jarayonida yangi
zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalarni qо‘llash orqali mutaxassis kadrlar
tayyorlash sifatini yaxshilash vazifasi quyildi.
Bu vazifani hal qilish uchun BMI da:
1. Ilashish muftasining texnik holatini baholash va unga texnik xizmat
kо‘rsatishning
ilmiy nazariy asoslari, texnika – texnologik jarayonlar atroflicha
о‘rganildi, tahlil qilindi.
2. Ilashish muftasining texnik holatini baholash va unga texnik xizmat
kо‘rsatish bо‘yicha barcha texnika – texnologik ma’lumotlardan KHK
о‘quvchilarining saviyasiga mos, kichik mutaxassislar tayyorlash bо‘yicha DTS
talablariga mos о‘quv materiali belgilab olindi.
3. Tanlab olingan о‘quv mtayeriali pedagogik,
psixologik jihatdan tahlil
qilinib, uni KHK da о‘qitish metodikasi ishlab chiqildi.
4. KHK da “Ilashish muftasining texnik holatini baholash va unga texnik
xizmat kо‘rsatish” mavzusini о‘qitishda qо‘llanilgan “Muammoli ta’lim” metodi va
ulardan foydalanish usullari ishlab chiqildi.
5. Tadqiqot natijasida ishlab chiqilgan usullar KHK da ta’lim jarayonida sinab
kо‘rildi va shunga asosan metodik tavsiyalar tayyorlandi.
Yangi pedagogik texnologiyalar asosida “Ilashish muftasining texnik holatini
baholash va unga texnik xizmat kо‘rsatish” ni о‘qitish texnologiyasi bо‘yicha ishlab
chiqilgan tavsiyalar KHK da maxsus fan о‘qituvchilari, о‘quv ustalariga amaliy
yordam beradi va ta’lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladi deb hisoblaymiz.
