10.5-rasm.GTC firmasi ED usuli bilan aromatiklarni ajratishning prinsipial texnologik
sxemasi.
414
10.5. -jadval
Ароматикларни ушлаш учун қўлланиладиган баъзи Сольвентларни таққослаш
Solvent
S/F
Uchuvchanliklar nisbati (a) n-
geptan/benzol
Tektiv-100 (GT-BTX )®
3,0
2,44
Sul‘folan
3,0
2,00
n-metilpirrolidon
3,0
1,95
n-formilmorfolin
3,0
1,89
Trietilenglikol‘
3,0
1,44
Tetraetilenglikol‘
3,0
1,39
Glikollar aralashmasi (KAROM)
3,0
1,35
Solvent mavjud bo‗lmaganda
0
0,57
Bu o‗z navbatida, ekstraksiya distillyatsiya bosqichlarining kamroq soni,
aromatiklarning yanada to‗liqroq tutilishi, tayyor mahsulotning yuqori tozaligi
va Solventning kamroq sirkulyatsiya darajasini anglatadi. Amaliyotda kamroq
samarali Solventlar keng fraksiyalardan bir vaqtda benzol va toluolni yoki
benzol, toluol va ksilollarni ajratish uchun qo‗llashga imkon bermasligi sababli,
faqatgina kam fraksiyali xomashyolar bilan ishlashi mumkin.
Ayniqsa, yuqori ajratuvchanlikka ega bo‗lgan Solventlar ekstraksiya
distillyatsiya tizimlarida qo‗llana olmaydi deb hisoblash qabul qilingan, chunki
ular ekstraksiz distillyatsiya kolonnalari ichida ikkita suyuq faza hosil qilishga
moyillik ko‗rsatadi. Haqiqatdan ham, yuqori ajratuvchanlikka ega bo‗lgan
birkomponentli Solventlar suyuq fazalar orasidagi muvozanatga erishishga va
aralashishiga qarshilik ko‗rsatadi, bu samara boshqa omillar ta‘sirida yanada
kuchayishi mumkin. Bularning barchasi an‘anaviy distillyatsiya jarayonlari
xususiyatini buzishi mumkin. Biroq, qo‗llaniladigan Solvent tarkibi va va ED
kolonnalari ichki jihozlash konstruksiyasi kompozitsiyasi ikkita suyuq faza hosil
bo‗lishi muammosini muvaffaqiyatli hal etish imkonini beradi.
Solventning ajratuvchanligi bilan bog‗liq bo‗lgan barcha muammolar
―Dji-Ti-Si‖ firmasi tomonidan ―Tektiv‖ deb nomlangan, patentlangan tarkibli
415
Solvent tizimini ishlab chiqilishi tufayli hal qilingan. Solvent komponentlarinig
foydali xossalari bir-biri bilan o‗zaro kuchayadi. Solvent tizimi bir komponentli
Solventlarga qaraganda, uglevodorodlarga nisbatan yuqori ajratuvchanlik va
yanada yuqoriroq aralashtiruvchanlik xususiyatlariga ega. ―Tektiv‖ Solventi
bilan ekstraksiyalashning samaradorligi sanoatda qo‗llaniladigan istalgan
boshqa Solventlar tizimi analogik ko‗rsatgichlaridan ustunlikka ega.
Yuqori ajratuvchan Solvent bilan ekstraksiya distillyatsiya jarayoni
samaradorligini aniqlovchi yana bir muhim omil bu ekstraksiyalash
distillyatsiya kolonnasi ichida yuqori samarali massa almashinish hisoblanadi.
―Dji-Ti-Si‖ firmasi kolonnaning yaxshi kontaktni va fazalarning ortiqcha
ajralishiga qarshilik ko‗rsatuvchi, patentlangan ichki jihozlardan foydalanadi.
Natijada qurilmaning barqaror ishlashi va har bir likopchada juda yuqori ajratish
samaradorligiga erishiladi.
Benzol, toluol va ksilollarni ajratish va tozalashning zamonaviy
tizimlarida muhim omillar bu xomashyo tarkibiga nisbatan foydalanish
texnologiyasi va moslashuvchanlikdir. Keyingi 10.7-rasmda aromatiklarni
ajratish tizimining J-J va ED texnogoliyalari bo‗yicha ko‗rsatgichlar
taqqoslanishi ko‗rsatilgan. 10.6-rasmda J-J ekstraksiya qurilmasining amaliy
erishilgan ish diapazonlari GT-BTX texnologiyasi bo‗yicha ekstraksiyalash
distillyatsiya tizimi bilan taqqoslanishi qo‗rsatilgan. J-J ekstraksiya tizimi
stripping sirkulyatsiyalash oqimida С
5
komponentlarining keraksiz yig‗ilishi
sababli, molekulasida 6 tadan kam uglerod atomi bo‗lgan xomashyolar bilan
ishlay olmaydi. Boshqa tomondan J-J ekstraksiya tizimi suyuq fazadan Solvent
yordamida og‗ir uglevodorodlarning samarasiz ajratib chiqarib olinishi sababli,
xomashyo molekulalarida haddan tashqari ko‗p uglerod atomi soni bo‗lganida
ham ishlay olmaydi. GT-BTX texnologiyasi bunday cheklovlarga ega emas
Yengil komponentlar ularning odatdagi past uchuvchanligi sababli ichki
retsiklni tashkil qilish zaruratisiz rafinat oqimiga oson o‗tadi. Og‗ir aromatiklar
Solventga aralashishning kam moyilligiga qaramay, yuqori qaynash harorati
sababli to‗liq ajratiladi.
|
