“Salohiyat” va “resurs” tushunchalari oʻrtasidagi farq




Download 26 Mb.
Pdf ko'rish
bet147/157
Sana01.08.2024
Hajmi26 Mb.
#269016
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   157
Bog'liq
1. Ж.Н.Узоқов MAXSUS SON 2023-1 мақола нашрга чиқди.

“Salohiyat” va “resurs” tushunchalari oʻrtasidagi farq
9
4
 
“Salohiyat” atamasi 
“Resurs” atamasi 
U birlik shaklda qoʻllanadi, lekin har 
doim 
xususiyatlar, 
narsalar, 
hodisalar 
majmuasini nazarda tutadi 
U butun salohiyatning bir qismi boʻlib, 
ma’lum hududni tashkil etadi 
U hal qilishi uchun belgilangan muayyan 
vazifa bilan juda aniq bogʻliq. Masalan, 
hududning oʻrmon resurslaridan turistlar ham, 
sanoat ham foydalanishi mumkin. Masalan, 
hududning 
turizm-rekreatsiya 
salohiyati 
haqida gapirganda va bunda uning oʻrmon 
tarkibiy qismini baholashda birdaniga aynan 
shu xususiyatlar va ulardan turizm foydalanish 
uchun zarur jihatlar nazarda tutiladi. 
Uning maqsadi nuqtai nazaridan koʻrib 
chiqiladi, 
lekin 
uning 
ma’lum 
bir 
foydalanuvchi bilan munosabati u qadar 
aniqlanmagan. 
Biror-bir 
obyektning 
salohiyatini 
ta’riflashda, odatda, bu salohiyatni boshqa 
obyekt salohiyati bilan taqqoslash yoʻli bilan 
baholash ham nazarda tutiladi 
Resurslarni baholashda ularning ijtimoiy 
ishlab 
chiqarish 
jarayonidagi 
qiymatini 
aniqlash tushuniladi 
Shunday qilib, “turizm resursi” tushunchasiga nisbatan “turizm salohiyati” tushunchasi 
kengroq va umumlashgan tushuncha sifatida namoyon boʻladi. Albatta, farqlarga qaramay, bu ikki 
4
Manba: muallif tomonidan tuzilgan. 


 INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr 
ISSN 2181-4732 
141 
tushunchani yetarli darajada erkinlik bilan qoʻllash mumkin, chunki kontekst baribir ularning 
mazmuniga nima kiritilganini tushunish imkonini beradi. 
Ziyorat turizmda “turizm salohiyati” ta’rifiga tadqiqotchi olimlarning yondashuvlari va nuqtai 
nazarlarini tahlil qilgan holda shundy xulosa qilish mumkinki, tadqiqotchi mualliflar asosan ikkinchi 
resurs tushunchasiga amal qiladilar, unga koʻra salohiyat ma’lum maqsadlarga erishish uchun zarur 
boʻlgan oʻzaro bogʻliq resurslar majmuasidir. 
Ziyorat turizm salohiyatini shakllantirish va rivojlantirish nuqtai nazaridan oʻrganishdagi asosiy 
muammo uning barcha elementlari bir vaqtda va birgalikda faoliyat yuritishidadir. Ya’ni turizm 
salohiyati murakkab va dinamik tizim hisoblanadi, chunki aynan salohiyatning alohida elementlari 
oʻrtasidagi munosabatlar ishlab chiqarish xususiyatlari va faoliyat yuritish qonuniyatlarini 
modifikatsiya qiladi, shu tariqa salohiyatning umuman yangi sifat holatiga, ya’ni yuqori tartibli 
tizimga oʻtishga yordam beradi.
Yuqoridagi mulohazaga muvofiq, aytish mumkinki, turizm salohiyati oʻzaro bogʻlangan va 
oʻzaro aloqadagi turli elementlardan tashkil topgan, turizm mahsulotini yaratish va taqdim etish 
jarayonida, kerakli miqdor va sifat hamda bozor tomonidan belgilangan muddatlarda turli vazifalarni 
bajaruvchi murakkab, uyushgan, dinamik tizimdir.
Shunday qilib, ziyorat turizm salohiyati tizim hisoblanadi, shunga koʻra u har qanday tizimning 
yaxlitligi, elementlarning kutilmaganda paydo boʻlishi va boʻlinuvchanligi singari xususiyatlarga 
ega. Shu bilan birga turizm salohiyati maxsus, faqat oʻziga xos fundamental xususiyatlarga ham ega 
(1-rasm). 
Yuqoridagilarni umumlashtirgan holda, natijalovchi konsepsiya qoidalarini birlashtiradigan 
“turizm salohiyati” atamasining quyidagi ta’rifini toʻgʻri deb hisoblaymiz. Turizm salohiyati – turizm 
industriyasini rivojlantirish va uning faoliyat yuritishidan ijobiy ijtimoiy-iqtisodiy samaraga erishish 
va ularning turizm jozibadorligi darajasini oshirish imkoniyatlari mavjudligi; turizm salohiyati – 
turizm faoliyatini tashkil etish maqsadida mavjud resurslar yigʻindisi. 
Tuzulmaviy jihatdan turizm salohiyati oʻzaro bogʻlangan salohiyatlar: tabiiy-resursli, tarixiy-
madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy salohiyatlar yigʻindisi sifatida namoyon etilgan. Bir qator 
mualliflarning tadqiqotlarida ifodalangan ilmiy yondashuvni tahlil qilib, muayyan “alohida” 
salohiyatlar bloklari va ularning ta’riflarini shakllantirdik. 

Download 26 Mb.
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   157




Download 26 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



“Salohiyat” va “resurs” tushunchalari oʻrtasidagi farq

Download 26 Mb.
Pdf ko'rish