INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR
Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
37
Uslub va materiallar
GONning klassik sxemasi 3 – rasmda keltirilgan. Mazkur GONning asosiy texnologik va texnik
parametrlariga quyidagilar kiradi:
a) ishchi suv oqimining napori
H
1
va suv sarfi
Q
1
;
b) gidroaralashma sarfi
Q
2
;
v) GONdan chiqishdagi napor
H
3
;
g) avankameradagi suv napori
H
2
;
d) soplo diametri
d
c
;
ye) aralashtirish kamerasi diametri
d
k
;
j) loyqa sarfi
Q
t
3 – rasm. Gidrooqimchali nasosning sxemasi:
1 – ishchi suv oqimini berish quvuri; 2 – soplo; 3 – aralashtirish kamerasi; 4 – so‘rish konusi;
5 – diffuzor.
Yuqorida keltirilgan parametrlarni hisoblashning bir qancha uslublari mavjud. Ularning
ko‘pchiligi aralashtirish kamerasining kirish va chiqish kesimlari oralig‘idagi
oqimning impuls
kuchlari va harakat miqdori tenglamasidan foydalanishga asoslangan [3-9].
Oqimning impuls kuchlari va harakat miqdori tenglamasini soddalashtirib yozadigan bo‘lsak
GONning 1-1 va 3-3 kesimlari oralig‘idagi kuchlar impulsi va harakat miqdori 4-rasmga ko‘ra
quyidagi ko‘rinishda ifodalash mumkin:
3
3
3
2
2
2
1
1
1
Q
Q
Q
(1)
bunda
3
2
1
,
,
–ishchi, so‘riluvchi va aralash oqimlarning zichligi;
3
2
1
,
,
Q
Q
Q
–ishchi, so‘riluvchi
va aralash oqimlarning sarfi;
3
2
1
,
,
–ishchi, so‘riluvchi va aralash oqimlarning tezligi.
3-3 kesimdan chiqishda aralash oqimning sarfi quyidagiga teng:
2
1
3
Q
Q
Q
(2)
Unda (1) tenglamani quyidagicha yozamiz:
3
1
3
3
2
3
2
2
2
1
1
1
Q
Q
Q
Q
(3)
Oqim tezligining
gH
2
ifodasini hisobga olgan holda (3) ni quyidagi ko‘rinishda
yozishimiz mumkin:
2
2
2
3
3
3
3
3
3
1
1
1
1
2
H
H
H
H
Q
Q
(4)
d
c
d
к
l
к
l
д
1
2
3
4
5
H
1
,Q
1
H
2
,Q
2
H
3
, Q
1
+ Q
2
d
c
d
к
l
к
l
д
1
2
3
4
5
H
1
,Q
1
H
2
,Q
2
H
3
, Q
1
+ Q
2
INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
38
φ
1
, φ
2
, φ
3
–GONning soplosi,
aralashtirish kamerasi, diffuzorining tezlik koeffitsentlari. Bu
qiymatlar [7] ishida keltirilgan tavsiyalarga ko‘ra quyidagicha aniqlandi:
φ
1
=0,95, φ
2
=0,875, φ
3
=
0,81,
H
1
, H
2
, H
3
– soplodan chiqish, aralashtirish kamerasiga kirish
va diffuzordan chiqish
kesimlaridagi napor qiymatlari.
Ushbu tenglamaning chap tomonidagi
q =Q
2
/Q
1
ifodani GONning nisbiy sarfi deb ataymiz.
Bu ifodani tadqiqotchilar har xil, masalan, podsos koeffitsienti [3], injeksiya koeffitsienti [7], nisbiy
massa sarfi [6], ejektorning nisbiy sarfi [5], nisbiy sarf koeffitsienti [4] deb atashgan.
(4) tenglamadan ko‘rinib turibdiki,
q
ning qiymati gidroaralashma, loyqa zichligi va GON hosil
qiladigan napor qiymatlariga bog‘liq bo‘ladi.
GON hosil qiladigan naporlar qiymatlarini quyidagicha aniqlaymiz:
H
1
qiymati asosan asosiy nasos agregati napori
H
N
ga bog‘liq bo‘lib shunday aniqlanadi
H = H -h -Δh
н
-Δh
(5)
bunda
– nasos napori;
1
h
– 1-1 kesimining suv sathiga nisbatan joylashish chuqurligi;
ℎ
–bosimli suv berish quvuridagi yo‘qolgan napor qiymati;
c
h
–soplodan chiqishda yo‘qolgan
napor qiymati.
GONning 2-2 kesimida (aralashtirish kamerasining kirish qismida) napor qiymati
H
2
quyidagi
bog‘lanish bilan aniqlanadi
=
+ ℎ − ℎ
(6)
bunda
2
– 2-2 kesimdagi oqim tezligi;
2
h
–2-2 kesimdagi suv
sathiga nisbatan chuqurligi;
ℎ
– so‘rish konfuzoridagi yo‘qolgan napor qiymati.
Aralashtirish kamerasidan chiqishdagi 3-3 kesimda yuzga keladigan napor soplodan
chiqayotgan ishchi oqim napori
H
1
ta’sirida bo‘ladi.
=
−
+ ℎ − ℎ
− ℎ
(7)
bunda
3
– 3-3 kesimidagi oqim tezligi;
3
h
– 3-3 kesimining suv sathiga nisbatan chuqurligi;
ℎ
–
aralashtirish kamerasida yo‘qolgan napor qiymati;
ℎ
– diffuzorda yo‘qolgan napor.
GON qismlaridagi, ya’ni soplo, konus, aralashtirish kamerasi va diffuzordagi yo‘qolgan napor
qiymatlarini hisoblash uchun ularning gidravlik
qarshilik koeffitsentlari
соп
,
кон
,
кам
,
диф.
qiymatlarini bilish zarur. Ularni tajriba yo‘li bilan yoki maxsus spravochniklar asosida aniqlash
mumkin.
