Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(4), April, 2023
403
QATTIQ JISMLARDA KIRISHMA ATOMLAR DIFFUZIYASI
Muminov Islomjon Arabboyevich
Farg’ona
davlat universiteti,
Fizika-matematika fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD);
ima220790@mail.com
ANNOTATSIYA
Diffuziya qilingan atomlarning qattiq jismlarga tarqalishi keng qo’llanilishi
bilan muhim tadqiqot sohalaridan biri hisoblanadi. Ushbu jarayonning asosiy
mexanizmlarini tushunish va uni boshqarishning yangi usullarini ishlab chiqish
noyob xususiyatlarga ega bo’lgan yangi materiallarni ishlab chiqishga olib kelishi
mumkin. Ushbu maqolada shular haqida qisqacha bayon keltirilgan.
Kalit so’zlar: diffuziya koeffitsiyenti, atom tebranishi, taqiqlangan zona,
eruvchanlik.
ABSTRACT
Diffuse atom scattering in solids is one of the important research fields with
wide applications. Understanding the basic mechanisms of this process and
developing new ways to control it can lead to the development of new materials with
unique properties. This article gives a brief description of them.
Keywords: diffusion coefficient, atomic vibration, forbidden zone, solubility.
KIRISH
Atom diffuziyasi – atomlarning yuqori konsentratsiyali
tarmoqlaridan past
konsentratsiyali zonasiga o’tishda zarra harakatini o’rganishga imkon yaratadi. Bu
jarayon qattiq moddalar, suyuqliklar yoki gazlar orqali diffuziya kabi turli
mexanizmlar orqali sodir bo’lishi
mumkin va harorat, bosim va konsentratsiya
gradientlari kabi omillar ta’sir qilishi mumkin. Atom diffuziyasi fan va texnikaning
ko’plab sohalarida,
jumladan materialshunoslik, metallurgiya va yarimo’tkazgichlar
texnologiyasi sohalarida muhim ahamiyat kasb etadi. Atom diffuziya tamoyillarini
tushunish, hamda kerakli xususiyatlar va ishlashga ega bo’lgan materiallar va
qurilmalarni loyihalash va optimallashtirish uchun juda muhimdir.
Atom diffuziyasi yarimo’tkazgichlar fizikasi sohasining asosiy jarayoni bo’lib,
materiallarning harakati va xususiyatlarida hal qiluvchi rol o’ynaydi.
Atomlarning
tarqalishini issiqlik energiyasi, konsentratsiya gradientlari yoki tashqi kuchlar tufayli
atomlarning material bo’ylab harakati sifatida aniqlash mumkin. Bu jarayon turli
hodisalar, jumladan qattiq holat reaktsiyalari, kristall o’sishi va sirt o’zgarishi uchun
