61
Foydalanish qulayligi qanday aniq tushunilishi kerak, uning boshqa ijtimoiy va
madaniy qadriyatlarga qanday aloqasi bor va qachon va qachon kompyuter
interfeyslarining istalgan xususiyati bо‘lmasligi mumkinligi tobora kо‘proq
muhokama qilinmoqda.
Inson va kompyuterning о‘zaro ta’siri sohasidagi
tadqiqotlarning aksariyati
quyidagilarga qiziqish uyg‘otadi:
-
Yangi kompyuter interfeyslarini loyihalash usullari, shu bilan о‘rganish,
topish, foydalanish samaradorligi kabi istalgan xususiyat uchun dizaynni
optimallashtirish.
-
Interfeyslarni amalga oshirish usullari, masalan, dasturiy ta’minot
kutubxonalari orqali.
-
Interfeyslarni ulardan foydalanish qulayligi va boshqa kerakli xususiyatlari
bо‘yicha baholash va taqqoslash usullari.
-
Inson-kompyuterdan foydalanish va uning ijtimoiy-madaniy
oqibatlarini
kengroq о‘rganish usullari.
-
Foydalanuvchining inson yoki kompyuter ekanligini aniqlash usullari.
-
Inson-kompyuterdan foydalanish modellari va nazariyalari, shuningdek,
kognitivistik foydalanuvchi modellari, Faoliyat nazariyasi yoki inson-kompyuterdan
foydalanishning etnometodologik hisoblari kabi kompyuter interfeyslarini
loyihalash uchun kontseptual asoslar.
-
Hisoblash dizayni, kompyuterdan foydalanish
va HCI tadqiqot amaliyoti
asosidagi qadriyatlarni tanqidiy aks ettiruvchi istiqbollar.
Ushbu sohadagi tadqiqotchilar erishmoqchi bо‘lgan narsalar haqidagi
tasavvurlar farq qilishi mumkin. Kognitivistik nuqtai nazarga intilayotganda, HCI
tadqiqotchilari kompyuter interfeyslarini odamlarning о‘z faoliyatining aqliy modeli
bilan moslashtirishga harakat qilishlari mumkin. Postkognitivistik nuqtai nazarga
intilayotganda, HCI tadqiqotchilari kompyuter interfeyslarini mavjud ijtimoiy
amaliyotlar yoki mavjud ijtimoiy-madaniy qadriyatlar bilan moslashtirishga harakat
qilishlari mumkin. HCI tadqiqotchilari dizayn metodologiyalarini
ishlab chiqish,
qurilmalar bilan tajriba о‘tkazish, dasturiy ta’minot va apparat tizimlarini
prototiplash, о‘zaro ta’sir paradigmalarini о‘rganish va о‘zaro ta’sir modellari va
nazariyalarini ishlab chiqishdan manfaatdor.
Foydalanuvchi, masalan, grafik foydalanuvchi interfeysi orqali displeylar
kabi inson kiritish va chiqish uchun apparat bilan bevosita о‘zaro aloqada bо‘ladi.
Foydalanuvchi ushbu dasturiy interfeys orqali kompyuter
bilan berilgan kirish va
chiqish uskunasidan foydalangan holda о‘zaro aloqada bо‘ladi. Dasturiy ta’minot va
apparat ta’minoti foydalanuvchi kiritgan ma’lumotlarni qayta ishlash jarayoni
etarlicha tez bо‘lishi va kompyuter chiqishining kechikishi ish jarayoniga xalaqit
bermasligi uchun moslashtirilgan (4.2-rasm).
