| Hisob-konstruktiv usulda statistik va monografik usullar ma’lumotlaridan foydalanib tanlangan hajm asosida korxonaning istiqbolga mo`ljallangan maqsadga muvofiq tashkiliy va ishlab chiqarish tarkibi aniqlab olinadi. Bunda korxonaning muvofiq tarmoq tarkibi va ixtisoslashuv yo`nalishlari, ishlab chiqarish bo`linmalari soni va hajmi, ishlab chiqarishni korxona hududi bo`ylab oqilona joylashtirish va mahsulot yetishtirish hajmlarini belgilash masalalari ko`rib chiqiladi.
Keyingi paytlarda fan-texnika taraqqiyotining jadallashuvi va informatsion texnologiyalarning rivojlanishi ta’sirida kompyuter dasturlaridan foydalanib matematik modellar orqali korxona va uning bo`linmalarining maqsadga muvofiq hajmini aniqlash mumkin bo`lmoqda.
Respublikamizda qishloq xo`jaligi korxonalarining hajmlari ko`rsatkichlari ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslariga ko`ra turlicha shakllangan. Masalan, jamoa mulkiga asoslangan shirkat xo`jaliklari yirik ishlab chiqarishga xos bo`lsa, xususiy mulkka asoslangan fermer va dehqon xo`jaliklari kichik hajmli ishlab chiqarishga mos kelmoqda.
O`zbekiston Respublikasining qonunchiligida fermer va dehqon xo`jaliklarini yuritish uchun ajratiladigan yer maydonlarining hajmining quyi chegarasi belgilab berilgan. Xususan, fermer xo`jaligi yuritish uchun yer maydonining quyi chegarasi:
- g`alla va paxta yetishtirishga ixtisoslashganda kamida 10 gektar;
- bog`dorchilik, uzumchilik va sabzavot-polizchilikda kamida 1 gektar;
- chorvachilikda kamida shartli 30 bosh chorva moli bo`lgan taqdirda har bir shartli bosh mol uchun viloyatlar va hududlarga qarab 0,3–0,45 gektardan (lalmi yerlarda 2 gektar).
Dehqon xo`jaligi yuritish uchun yer maydonining yuqori chegarasi:
- sug`oriladigan yerlarda 0,35 gektargacha;
- sug`orilmaydigan (lalmi) yerlarda 0,5 gektargacha;
- cho`l va sahro mintaqasida sug`orilmaydigan yerlarda 1 gektargacha.
Bugungi kunda respublikamiz qishloq xo`jaligida zarar keltirib ishlayotgan va istiqbolsiz shirkat xo`jaliklari bazasida fermer xo`jaliklarini shakllantirish bo`yicha davlat konsepsiyasi amalga oshirilayotganligi sababli, istiqbolda fermer xo`jaliklarining eng samarali va oqilona hajm ko`rsatkichlarini ishlab chiqish masalasi dolzarb bo`lib bormoqda.
| 