|
Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarishOriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 9
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
606
w
www.oriens.uz
October
2021
(tabiiy tosh materiallari, beton, qorishma, sopol, yog‘och, polimerbeton, plastmassa
va h.k.) va maxsus (issiqlik va tovush izolyatsiyasi, gidroizolyatsiya, bezak,
korroziyaga chidamli, olovga bardoshli, radiatsiyadan ximoyalovchi, biologik
muhitga chidamli va h.k.) turlarga bo‘linadi. qurilish materiallari xossalarini raqamlar
bilan baholash maqsadida Respublika standarti (RSt), Tarmoq standarti (TSt),
Korxona standarti (KSt), Davlatlararo standart (DSt) lar joriy etilgan. qurilish
materiallari standartlari Davlat standarti qo‘mitasi bilan O‘zR Davlat arxitekt qurilish
tomonidan tasdiqlanadi. Bunday standartlar texnik shartlar;
texnik talablar;
buyum turlari va o‘lchamlari;
qabul qilish qoidalari;
tamg‘alash, o‘rash va tashish qoidalari va h.k.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Materiallarning mineral tarkibi ularning qanday minerallardan qancha miqdorda
tashkil topganini bildiradi. Giltuproq, oxaktosh, gips toshi va h.k. larning mineral
tarkibi ulardan olingan keramik materiallar xavoiy va mineral bog‘lovchilarning
mustahkamligini va turli muhitlarga chidamliligini belgilaydi. Materiallarning
fazaviy tarkibi qattiq, suyuq va gazsimon holatda bo‘lib, ularni muayyan shaklda
ushlab turuvchi, devorlar hosil qiluvchi (karkas) qattiq fazadan, devorlar orasida hosil
bo‘lgan kovaklar ichidagi suvdan, havodan yoki suv-havo aralashmasidan iborat
bo‘lishi mumkin. Masalan, material kovaklarida suvning muzlashi pirovardida uning
buzilishiga olib kelishi mumkin; yopiq kovaklardagi havo materialga issiq-sovuq dan,
tovushdan izolyatsiyalovchi xususiyat beradi. Material strukturasini uch darajada
tushunish zarur molekulyar-ion, mikrostruktura va makrostruktura. Molekulyar-ion
darajasi materiallarning element, oksid, mineral, oligomer, polimer va sh.k. kimyoviy
moddalardan xosil bo‘lishini belgilaydi. Materiallarni bu darajada o‘rganish
differensial-termik, rentgenfazaviy, elektron mikroskopik, infra qizil spektroskopik
va sh.k. tekshirish usullari bilan amalga oshiriladi. Zamonaviy qurilishni metall
materiallarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Metallar bino va inshootlarning konstruktiv
qismlarida-poydevor, devor, tom, karkas va sh.k. kuchaytirishda, yuk ko‘taradigan
konstruksiyalar, temirbeton tayyorlashda, qoplama materiallar, binolarni ichki va
tashqi tomondan bezashda ishlatiladi. Metallar boshqa materiallarga nisbatan yuqori
mustaxkamligi, plastikligi, termik va kimyoviy ishlov berish imkoniyati bilan ajralib
turadi. Metallar yuqori plastiklik, yetarli bo‘lmagan mustaщkamlik va qattiqlikka ega
bo‘lmagani uchun toza xolda ishlatilmaydi. Metallar asosan boshqa metallar va
nometallar bilan qotishma xolda ishlatiladi. Metallar qora va rangli metallarga
|
| |
