FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI

102 
“Pardozlash ishlarida quruq qurulish qorishmalari” fanidan 
 
bo’yicha kurs ishi (loyihasi)
 
rejalashtirilmagan. 

103 
“Pardozlash ishlarida quruq qurulish qorishmalari” fanidan 
qo’llanilgan va mazkur fanni o’rganishni mustahkamlashda 
foydalaniladigan atamalarning glossariysi 
(qisqacha izohi) 
 
1. Alebastr – grekcha alabastros – gipsning bir turi, badiy ishlov berishda 
ishlatiladi.
2. Bitum – lotincha bitumen, tog‘ smolasi. Tabiiy va sun’iy organik 
bog‘lovchilarning umumiy nomi. 
3. Bunker – inglizcha bunker – donador, sochiluvchan materiallarni saqlash 
uchun idish. 
4. Vermikulit – fransuzcha vermiculite – mineral, magniyli, temirli alyumosilikat 
bo‘lib, gidroslyuzalar guruhiga kiradi. Qizdirganda hajmini 20 martagacha 
oshiradi. 
5. Vermikulitbeton - o‘ta engil beton turi, issiqlik, tovush o‘tkazmaslik uchun 
ishlatiladi.
6. Gazobeton – engil beton turi, portlandsementga, ohak, suv, kvars qumiga gaz 
hosil qiluvchi (alyuminiy pudrasi) qo‘shimcha qo‘shib olinadi. 
7. Gips – grekcha gypsos - mineral, suvli kalsiy sulfat. Havoiy bog‘lovchi. 
8. Glazur – nemischa Glasur – keramik material sirtini sirlash usuli. Sirlangan 
buyum Yuqori haroratda pishirib sirga yaltiroqlik va chidamlilik beradi.
9. Dezintegrator – lotincha integer – yaxlit – mo‘rt materiallarni maydalash 
mashinasi. 
10. Dekarbonizatsiya lotincha carbo (carbonus) ko‘mir ma’nosini bildirib qaysidir 
materialni ugleroddan ajralishi. Masalan ohaktoshni qizdirib parchalash. 
11. Defekt – lotincha – defectus – etishmaslik. 
12. Diabaz – fransuzcha – diabase – magmatik tog‘ jinsi, qurilishda, yo‘l 
qurilishida ishlatiladi. 
13. Dispersiya – lotincha – disperses – elangan, disperslik – materiallarning 
maydalanganlik darajasi (maydalik darajasi qanchalik mayda bo‘lsa 
disperslik shunchalik Yuqori). 
14. Dozator – grekcha – dosis – materiallarni belgilangan miqdorda ta’minlash 
qurilmasi. 
15. Doza – grekcha - dosis – aniq o‘lchab olingan miqdor. 
16. Dolomit – porodoobrazuyuщiy mineral, kalsiy va magniy korbanati, cho‘kindi 
tog‘ jinsi. 
17. Dyuym – gollandcha – duim, angliyadagi uzunlik o‘lchov birligi 1 dyuym 
=2,54 sm. 
18. Integratsiya - lotincha integration – tiklash, to‘ldirish. Integar – yaxlit. Biror 
bir qismlarni, elementlarni yaxlitlashtirish, birlashtirish. 
19. Intelektual - lotincha intellectus – intelekti Yuqori rivojlangan oddiy 
intelektual ish bilan shug‘ullanadigan odam. 
20. Intelekt - lotincha intellectus – aqlli, fikrlovchi, ijod qiluvchi, izlanuvchi 
odam. 

104 
21. Interer - fransuzcha interienr - ichki (vnutrennыy). Imorat ichki qismini
me’moriy va badiiy jihozlanishi. 
22. Izolyasiya – fransuzcha – isolation – kimnidir yoki nimanidir muxitdan 
ajratish. 
23. Issiqlik izolyasiyasi –issiqlikni yomon o‘tkazadigan material bilan issiqlikni 
yo‘qolishini himoya qilish. 
24. Indikator - lotincha – indicator – ko‘rsatuvchi. Muhitning holatini, reaksiyani 
ketish jarayonini aniqlab turadi. M.fenolftalenn muhit neytral holatdan ishqorli 
holatga o‘tganda rangsizdan qizil ranga o‘tadi.
25. Kvarsit – tog‘ jinsi, tarkibida asosan kvars va peschanniklardan tashkil topgan, 
qurilish materiali sifatida, o‘tga chidamli g‘isht tayyorlashda foydalaniladi.
26. Keramzit – grekcha “keramos glina” , gil tuproqli jinslarni pishirib 
olinadigan, mayda g‘ovakli sun’iy ko‘pchitilgan material. Uning qumi va 
shag‘ali issiqlik o‘tkazmaydigan material sifatida, engil beton tayyorlashda 
ishlatiladi. 
27. Keramzit beton – engil betonning bir turi, katta o‘lchamdagi qurilish buyumlari 
tayyorlanadi.
28. Keramika – grekcha “keramike” gil tuproqdan pishirib tayyorlangan hamma 
turdagi buyumlarning nomi. Ular jumlasiga mayolika, terrakota, fayans, 
farfor-chinni va boshqalar kiradi.
29. Kern – nemischa “kern” tog‘ jinsi va boshqa materiallardan olingan silindrik 
ko‘rinishidagi namuna. U olingan joydagi material haqida to‘liq ma’lumot 
beradi. 
30. Kizelgur – nemischa “kieselgur” g‘ovak, engil, yumshoq tog‘ jinsi. SHisha 
keramika sanoatida foydalaniladi. 
31. Klinker – nemischa “klinker” 1.Sun’iy ishlab chiqarilgan Yuqori 
mustahkamlik tosh, klinkerli g‘isht, yo‘l qurilishida ishlatiladi; 2. Sement xom 
ashyosini Yuqori haroratda eritib tayyorlangan, nogeometrik shakldagi 
yarimfabrikat. 
32. Karat – nemischa “karat” og‘irlik o‘lchov birligi. Zargarlikda qimmatbaho 
metall, tosh o‘lchashda foydalaniladi. 1 karat - 200 mg. 
33. Karbo – lotincha Carbo – ko‘mir . murakkab uglerodli so‘zlarning birinchi 
bo‘g‘ini. Masalan: karbonatlar, karbidlar.
34. Karbontalar –uglekislotali tuzlar. Masalan: potash, tabiatda kalsit, malahit 
va boshqalarning mineralli ko‘rinishida uchraydi. Karbonatlarning katta 
miqdordagisi ohaktosh, dolomit va shu kabilar. 
35. Karbonizatsiya –eritmani loyli massani is gazi bilan qayta ishlash. Qurilish 
materiallarida ohakli bog‘lovchilardan tayyorlangan materiallarni qotishi 
tezlashtirish uchun foydalaniladi. 
36. Karer – fransuzcha carrier. Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olinadigan, 
maxsus jihozlar bilan jihozlangan, er qarida biror bir foydali tog‘ jinsi bo‘lgan 
joy. 
37. Kafel – nemischa kachel - giltuproqni pishirib tayyorlangan yupqa plitka. Ular 
sirlangan –glazurlangan va glazurlanmagan bo‘ladi, devor va polni 
pardozlashda ishlatiladi. 

105 
38. Kvars – nemischa Quarz –er yuzida keng tarqalgan minerallardan biri, kremniy 
ikki oksidi. Hosil bo‘lish turiga qarab magmatik, cho‘kindi, metamorfik turlari 
bor. Rangi xilma xil, asosan optikada, radioelektronikada, keramikada, badiiy 
buyumlar tayyorlashda ishlatiladi. 
39. Kalkulyasiya – lotincha calculation hisob, hisoblash. Bir birlik bajarilgan ish 
yoki mahsulotni tannarxini hisoblash. 
40. Kalsiy – lotincha Calx (caleis) – ohak. Birinchi marta so‘ngan ohakdan ajratib 
olingan. Kimyoviy element (unsur) belgisi. Sa – oq kumush rangli metall.
Birikma holida tabiatda mel, ohaktosh, marmar, gips toshi va boshqa 
ko‘rinishlarda uchraydi. 
41. Kalsina – lotincha Calx- ohak, qalay va qo‘rg‘oshinning eritmasi. Glazur 
tayyorlashda foydalaniladi. 
42. Kalsit -lotincha Calx- ohak. Ohaktoshli shpat mineral, kalsiy karbonatning turi. 
43. Kaolin – xitoycha – oq yoki oq ranga yaqin rangli glina.CHinni, fayans 
buyumlar tayyorlashdagi asosiy xom ashyo qog‘oz, rezina, mato va boshqa 
materiallar tayyorlashda ham foydalaniladi. 
44. Kapsel –nemischa kapsel – o‘tga chidamli, (shamotli) idish (korobka). 
Sirlangan, glazurlangan chinni, fayans buyumlarni pishirishda foydalaniladi. 
45. Komponovat - lotincha – componere - bir necha qismdan bitta yaxlitni 
(buyum, mexanizm va hakazo) yasash. 
46. Konveyer inglizcha conveyer. 1. To‘xtovsiz yoki davriy harakatlanuvchi 
transport qurilmasi. Unda qandaydir material, mashina, jihozlar ketma ket bir 
necha ishchilar bilan yig‘iladi. 2. Materiallarni, yuklarni tashish uchun 
mo‘ljallangan, metaldan rezinadan va boshqa egiluvchan materialdan 
tayyorlangan rolikli, shnekli, kovshlik ma’lum bir uzunlikdagi aylanma harakat 
qiluvchi mexanizm. 
47. Kondensat – lotincha - condensatum – quyuqlanish, suyuqliklarning bug‘ini 
qayta quyuqlanishi maslan suv bug‘ini sovib qayta suvga aylanishi. 
48. Konstruktor - mashina, mexanizm, qurilish binolari inshootlarini loyihalovchi, 
yaratuvchi shaxs. 
49. Konstruksiya - lotincha – construction. 1. Ishlab chiqarishdagi o‘rniga qarab 
buyum, mashina, mexanizm, jihozlarni joylashuv o‘rni. 2. Bino va inshootdagi 
elementlarning biror bir xossasi, mustahkamligi bo‘yicha turlari. Masalan: 
temirbeton, monolit yig‘ma, metal, yog‘och konstruksiyalar. 
50. Korroziya – lotincha – Corrosto – emirilish, tashqi muhitdan kimyoviy yoki 
elektrokimyoviy ta’sir ostida materiallarning emirilishi. 
51. Korund – nemischa Korund – o‘ta qattiq material tarkibida glinozem 
(alyuminiy oksidi) temir, xrom, titan, tabiiy aralashmasi bo‘ladi. Materiallarni 
kesishda, qumqog‘oz tayyorlashda, rangsiz kristallari qimmatbaho tosh sifatida 
ishlatiladi. 
52. Kremniy – grekcha – kremnos – qoyalik. Kimyoviy unsur Si, qattiq material, er 
qarining 29,5% kremniydan iborat. U silikatlar va kremnezem ko‘rinishida 
uchraydi. Sement, chinni, shisha, g‘isht tayyorlashda foydaniladi. 
53. Laboratoriya – lotincha - laboratorium. Ilmiy, ishlab chiqarish nazorati, o‘quv 
sinovlari o‘tkazish uchun mo‘ljallangan maxsus jihozlangan xona. 

106 
54. Lyoss - nemischa – Loss – tarkibida mayda glina qum va kalsiy karbonat har 
xil miqdorda bo‘lgan, sariq rangli yumshoq tog‘ jinsi. 
55. Linoleum – lotincha - limun len, pol uchun material, polimer materialdan 
tayyorlangan. 
56. Litr fransuzcha litre metrik o‘lchov tizimidagi hajm o‘lchov birligi. 1 l=1 
dm
3
=0,001 m
3
. 
57. Magma – grekcha – magma. Er qaridan erib chiqqan massa, tarkibida silikatli 
birikmalar, gazlar bo‘lgan magmatik tog‘ jinslari. 
58. Markirovat - fransuzcha – marguer – belgilamoq. Biror bir buyumga, tamg‘a 
quymoq, materialga marka bermoq. 
59. Menzurka – lotincha – menzura – o‘lchov. Apteka yoki laboratoriyada 
suyuqliklarni o‘lchash idishi. 
60. Mergel - nemischa – Mergel – cho‘kindi tog‘ jinsi. Tarkibida 40-60% mayda 
kalsitdolomitli 
va 
giltuproqli 
mineral. 
Sement 
ishlab 
chiqarishda 
qo‘shimchalarsiz qo‘llaniladi. 
61. Mineral – fransuzcha - mineral, lotincha – minera ruda. Er qarida uchraydigan 
fizik kimyoviy jarayonlar asosida hosil bo‘lgan fizik kimyoviy tarkibi bo‘yicha 
individual bo‘lgan jins. Tog‘ jinslari, ruda va boshqa geologik jinslarning asosi 
sanaladi. 
62. Mozayka – fransuzcha - mosaique, italyancha – mosaicol. SHisha bo‘laklari, 
rangli toshlardan, yog‘ochdan, metall va boshqa materialdan tayyorlangan 
badiiy ko‘rinish, ornament. 
63. Monolit – grekcha – monolithos – monos – bir + lithos tosh. YAxlit tosh, 
imorat va inshootning yaxlit quyilgan joyi. 
64. Mramor – lotincha – marmor grekcha – marmaros- yaltiroq. Kristal tog‘ jinsi. 
Tarkibida kalsit donalari bo‘lgan metamorfik tog‘ jinsi. Pardoz material. 
65. Mullit –SHotlandiyadagi Moll oroli nomidan olingan mineral, murakkab 
tarkibli alyuminiy silikati. Sun’iy glinani pishirish va eritib tayyorlangan 
andaluzit. Pishirish harorati 1550
0
S va Yuqori.
66. Mundshtuk – nemischa – Mundstuch – apparat va mashinaning oxirgi qismi. U 
ishlab chiqarish mahsulotga talab etilgan shakl beradi. 
67. Mufel – nemischa – Muffel – ichki tomoniga qizdirish elementlari qo‘yilgan, 
o‘tga chidamli g‘isht yoki metaldan tayyorlangan, yopiq kamera yoki idish.
68. Oniks – grekcha onyx. 1.agatning bir turi bo‘lgan mineral, oq qora rangli 
qatlamli yarim qimmatbaho tosh. 2. Marmarli oniks mikrokristalik 
arogonitning turi bo‘lgan mineral. Oq-sariq qatli yashil rangli mineral bezak 
ishlarida, pardozlashda foydalaniladi. 
69. Operator - lotincha Operator harakatlanuvchi besh xil ko‘rinishda bo‘lib 
bizga talluqlisi. 2.Biror bir qurilma, jihozni boshqarish, xizmat ko‘rsatishni 
amalga oshiradigan mutaxasis. 
70. Ortoklaz – grekcha orthos to‘g‘ri +klasis sindirish ma’nosini anglatadi. 
Alyumosilikatlar guruhiga kirgan mineral, tarkibida kaliylik dala shpatlari 
bo‘lib granit, sienit, pegmatit hosil qiluvchi mineral. Keramik materiallar
ishlab chiqarishda bebaho material. 

107 
71. Oxra - grekcha ochros oqish, sariqroq buyoq tayyorlash uchun tabiiy mineral 
bo‘lib tarkibida 15-20 % va undan ko‘p temir oksidi bo‘lgan glina.
72. Parapet - inglizcha parapetto. Baland bo‘lmagan to‘siq. Ko‘prik, tom atrofiga 
va boshqa shu kabi joylarga qo‘yiladigan to‘siq. Harbiylarda brustver – to‘siq 
uchun ishlatiladigan tosh devor. 
73. Parket - fransuzcha parquet. Qattiq tayyorlangan maxsus taxtacha. Pol 
tayyorlashda ishlatiladi. 
74. Patent – lotincha Patens- ochiq ma’nosini beradi. Ixtiro uchun avtorga, 
muallifga berilgan hujjat. 
75. Perlit – fransuzcha - perlite. Otqindi tog‘ jinslarini pishirib olinadigan engil 
to‘ldiruvchi, issiqlik o‘tkazmaydigan beton, pechlarni, mo‘rilarni issiqlik 
izolyasiyasi uchun ishlatiladi. 
76. Plastifikatorlar – grekcha - plastos – yopishqoq, plastik + lotincha fasere – 
bajarmoq. Materiallarning plastikligini, elastikligini yaxshilovchi qo‘shimcha 
SSB, SDB va hakazo. 
77. Plintus - grekcha – plinthos plita, plitka. Bino ichidagi pol bilan devor 
orasidagi tirqishlarni yopuvchi yog‘och, plastik materialdan tayyorlangan 
qurilish materiali. 
78. Press lotincha - pressare – bosish, siqish. Materiallarni yaxshi joylashishi 
uchun siqish, shaklini o‘zgartirib detal yasash, egish bukish va materiallarni 
sinash uchun qo‘llaniladigan mashina va mexanizm. 
79. Reklamatsiya – lotincha – reclomatio qoniqmaslik, ma’qullamaslik. Material, 
buyum yoki boshqa narsalarni sotgan tashkilot yoki shaxsga nisbatan sotilgan 
narsaning sifatsizligi haqida bildirilgan qoniqish hosil qilmaslik. 
80. Rekupirator – lotincha – recuperation – orqaga qaytarish, qayta qabul qilish. 
Issiqlik almashtirgichlarda, chiqayotgan issiqlikdan qaytdan
81. Rentabel - nemischa – rentabel - qilingan chiqimdan foyda olish. Xo‘jalik 
yuritish uchun yaxshi, daromad keltiruvchi ishlab chiqarish. 
82. Rigel – nemischa - Riegel- qurilish konstruksiyalarining elementi bo‘lib, 
asosan ustunlarni gorizontal biriktirishda ishlatiladi. 
83. Ruberoid - lotincha – ruber qizil + grekcha eldos ko‘rinish so‘zlarni anglatadi. 
Tombop, gidroizolyasiyada ishlatiladigan, karton qog‘oz asosli bitum bilan 
qoplanib ustiga mineral kukun sepilgan material. 
84. Saman - turkiy cebon, shu kabi boshqa tolali qo‘shimcha qo‘shib 
tayyorlangan havoda quritilgan giltuproqdan tayyorlangan g‘isht. 
85. Sertifikat fransuzcha certificat, lotincha certurm to‘g‘ri + facere bajarmoq. 
Biror bir buyum, materialning sifatiga javob beradigan hujjat. 
86. Standart – inglizcha Standard – namuna, etalon, model. Asosiy mahsulot 
shunga boshqa shu kabi ishlab chiqarilgan mahsulotlar taqqoslanadi. 
87. Suspenziya – lotincha suspension – mualloq holat. Suyuqlik ichida mayda 
qattiq jinslarni mualloq holatda bo‘lishi. Masalan giltuproqli loyqa suv. 
88. Sxema – grekcha – schema namuna, ko‘rinish, qolip. Biror bir qurilma, 
texnologik jarayondagi tizimni qurilmalar yoki jihozlarni ketma-ket 
joylashish chizmasi.

108 
89. Talk – nemischa – talk – silikat magniy, yog‘li ko‘rinishdagi o‘ta yumshoq 
mineral. Ko‘p sanoatlarda qo‘llaniladi, jumladan o‘tga chidamli g‘isht ishlab 
chiqarishda foydalaniladi. 
90. Texnologiya – grekcha – techne – san’at, mahorat + logiya - ishlab chiqarish 
jarayonida xom ashyo, yarimfabrikatlar, xossalari, holatini o‘zgarishi
tayyorlash usullari, ishlov berish turlarining jamlanmasi. Masalan: sement 
ishlab chiqarish jarayonidagi texnologiyalar.
91. Torketlash – lotincha - (tec) tor – suvoq + (con) cret – zichlashtirish. 
Betondan zich qoplama qoplash. O‘tga chidamli giltuproqdan Yuqori 
bosimgacha 
havo 
yordamida 
yuzaga 
ishlov 
berish.Qozonxonadagi 
o‘choqlarni suvoq qilishda foydalaniladi. 
92. Torketbeton - qurilish konstruksiyalari bilan yuzasiga torketlash usulida beton 
qorishmasi qoplash, sement pushka yordamida qoliplarni to‘ldirish. 
93. Travertin - itolyancha - travertino – ohaktoshli tuf kalsiy karbonatning 
g‘ovakli yig‘indisi. Pardozlash qurilish materiali sifatida foydalaniladi. 
94. Traversa - fransuzcha – traverse. Qurilish, qurilish materiallari ishlab 
chiqarishda ko‘tarish mexanizmlarining gorizontal holatda turadigan yuk 
ko‘tarish moslamasi. 
95. Tuf - lotincha – tofus. Har xil holat hosil bo‘lgan tog‘ jinslarining umumiy 
nomi. Ohakli tuf engil g‘ovak tog‘ jinsi. Vulqon tufi vulqon natijasida hosil 
bo‘lgan engil, g‘ovak tog‘ jinsi. Kremniyli tuf qurilish materiali sifatida 
foydalaniladigan issif yoki iliq joylarda hosil bo‘lgan aralashma. 
96. Ultramarin – nemischa – Ultramarun - lotincha – Ultra juda, o‘ta + marinus 
dengizniki ko‘k pegment, kaolin, soda, oltingugurt ko‘mirni aralashmasini 
eritib tayyorlanadi. Buyoq, linoneumga, rezinaga, sement plitkalarga va 
boshqa sohalarda buyoq sifatida foydalaniladi. 

Download 3,47 Mb.