|
International Conference on Developments in EducationInternational Conference on Developments in Education
Hosted from Toronto, Canada
https: econferencezone.org
April 15
th
-16
th
2022
28
nurlanish maydonining o'lchamlari (detektor yuzasidagi nurlanish manbasining bo’ylama oqimining balandligi
va kengligi), sm
2
; - fokus masofa (rentgen nayining fokusidan nurlanish detektorigacha bo'lgan masofa), sm;
3. bemor haqida ma'lumot: - bemorning yoshi (0 - 0,5 yil; 0,5 - 3 yil; 3 - 8 yil; 8 - 13 yil; 13 - 19 yosh;
19 yoshdan yuqori).
Bu parametrlarning barchasi EDEREX kompyuter dasturidan foydalangan holda individual samarali nurlanish
dozalarini hisoblash uchun dastlabki ma'lumotdir. Ushbu dastur real vaqt rejimida inson tanasining 22 a'zo va
to'qimalaridagi dozalarning o'rtacha qiymatlarini va mos keladigan samarali nurlanish dozasini hisoblash
imkonini beradi. Biroq, bu dastur har doim ham tibbiy muassasalar uchun ham, ayniqsa poliklinikalarda mavjud
emas, chunki texnik jihozlanish yahshi yo’lga qo’yilmagan va malakali tibbiy fiziklarning etishmasligidir.
Shuning uchun, ma'lum yoshdagi bemorga nurlanishning ta'sir qilishining samarali dozasi E ning qiymati
taxminiy formula bilan aniqlanishi mumkin:
E = F
x
K
d
,
bu erda F
x
– nurlanish maydonidagi o'lchangan doza qiymati, Gysm
2
;
K
d
- bajarilgan rentgenologik tekshiruvi turini, proyeksiyasini, nurlanish maydonining o'lchamini, fokus
masofasini, ekspozisiya va roentgen naychasidagi anod kuchlanishini hisobga olgan holda, ma'lum yoshdagi
bemornurlanishining samarali dozasiga o'tish koeffitsienti, mkSv/Gysm
2
.
K
d
- koeffitsientlarining to'liq jadvallari MUK 2.6.1.1797 - 03 "Tibbiy radiologik tekshiruvlar vaqtida bemorlar
nurlanishining samarali dozalarini nazorat qilish" ko'rsatmalarida keltirilgan.
Rentgeno-diagnostikasi paytida bemorlar uchun nurlanish dozalari chegaralari belgilanmagan. Biroq, radiasion
hafsizlik chegatalari -RHCh-99 ga muvofiq, amaliy sog'lom odamlarning profilaktik rentgenologik
tekshiruvlari va ilmiy tadqiqotlarini o'tkazishda 1 yilda 1 mSv standarti belgilandi. Bundan tashqari, bemor
hayotining barcha yillari uchun 500 mSv diagnostik nurlanishda to'plangan dozasiga erishganidan so'ng, agar
radiatsiya jarayonlari hayotiy ko'rsatkichlarga bog'liq bo'lmasa, uning ta'sirini yanada cheklash choralarini
ko'rish kerak.
Rentgeli kompyuter tomografiyasidagi nurlanishning kuchlanishi bemorda oddiy rentgenografiyaga nisbatan
ancha yuqori bo’ladi. Ular juda katta farq qiladi: teriga kirish dozasi 3 dan 15 mGy gacha, samarali doza esa
bemorning yoshi va tanasining o'lchamiga, nurlanish geometriyasiga, uskunaning ishlash rejimlariga va
boshqalarga qarab 0,2 dan 6,0 mSv gacha o'zgarib turadi.
Shunga o'xshash holatlar rentgenologik nazorati ostida o'tkaziladigan turli xil interventsion muolajalarda ham
sodir bo'lishi mumkin. Bu erda teriga kirayotgan doza muoloja turiga, rentgenoskopiya davomiyligiga, rentgen
jarrohning malakasi va operatsiya qilish tajribasiga va boshqa omillarga qarab 0,5 dan 10 Gy gacha, samarali
dozasi esa 1 dan 40 mSv gacha o'zgarib turadi. KT uchun bo'nday samarali dozalar qiymatlari klinik jihatdan
juda maqbuldir, chunki ular to'g'ridan-to'g'ri nurlanish maydonidan tashqarida bo'lgan organlar va tizimlaruda
radiatsion-indusirlangan shikastlanish hosil bo’lmasligini ta'minlaydi. Biroq, rentgen foton nishonlaridagi
uzluksiz mahalliy sirtiy kiruvchi - teri va ko'zning gavhari kabi radiosezgir organlarning nurlanish dozalari
haqida ham aytish mumkin emas.
Xususan, ma'lumki, 2 Gy doza miqdori terining qizarishi va gavharning kataraktasini, 7 Gy – permanent
epilyasioyani, 10 Gy - quruq teri deskvamasiyasini, 12 Gy - terining deyarli davolanmaydigan nurlanish
yaralarini keltirib chiqaradi. Shuning uchun bunday intervension muolajalarda nurlantirish terapiyasida
ma'lum bo'lgan teri va gavhar uchun radiasiyaviy himoya qilish uchun maxsus choralarini qo'llash kerak.
|
| |
