13
faunasining 19% ini tashkil qildi.
Iqlimlashtirilgan baliqlar – 6 turni, iqlimlashtirish
tufayli tasodifan keltirilgan baliqlar – 9 turni tashkil etdi. Oʻzbekiston Qizil kitobiga
kiritilgan baliqlar 5 turdan (
Sabanejewia aralensis, Luciobarbus conocephalus,
Capoetobrama kuschakewitschi, Glyptosternon osshanini, Salmo oxianus
) iborat.
Aniqlangan 37 tur baliqlardan Sibir qumbaligʻi –
Gobio sibiricus
Oʻzbekiston
ixtiofaunasi uchun birinchi marta qayd etilgan boʻlsa,
Opsariichthys bidens
turi esa
Surxondaryoning barcha oqimlarida va Toʻpalangdaryoning
quyi oqimida ilk bor
qayd etildi.
1-rasm.
Baliq oilalari va turlarining daryolar boʻyicha taqsimlanishi.
Shuningdek, havzada tarqalgan baliqlarning 27 turi (73%) TMXI Qizil roʻyxati
boʻyicha baholangan boʻlib, shundan
Capoetobrama kuschakewitschi
“EN” – qirilib
ketish arafasidagi turlar toifasiga kiritilgan.
Tadqiqot ishlari Surxon, Qoratogʻ, Toʻpalang, Sangardak va Xoʻjaipok kabi
daryolari va ularning irmoqlarida olib borildi. Havzadagi daryolarda uchrashi qayd
etilgan 37 ta turning 28 tasi Cypriniformes, 3 tasi Gobiiformes, 2 tasi Siluriformes
turkumlariga
mansub boʻlsa, qolgan Salmoniformes,
Anabantiformes,
Cyprinodontiformes, Perciformes kabi turkumlarning 1 tadan turi tarqalganligi
aniqlandi (2-rasmga qarang).
14
2-rasm.
Baliq turlar soni turkum, oila va urugʻlar kesimida taqsimlanishi.
Uchinchi bobning ikkinchi boʻlimida Surxondaryo
havzasidagi murakkab
taksonomiyaga ega boʻlgan turlarning molekulyar tahlili haqida ma’lumotlar
keltirilgan. Jumladan,
Alburnoides holciki
va
Gobio
urugʻlarining molekulyar tahlili
oʻtkazilgan.
Tadqiqot ishlari davomida Surxondaryoning yuqori oqimi Toʻpalang va
Qoratogʻ daryolarining qoʻshilish joyidan to uning Termiz shahri yaqini
Amudaryoning asosiy oʻzaniga quyilishigacha boʻlgan hududidan 2018-2019 yillar
davomida yigʻilgan
Alburnoides
urugʻi vakillari morfologik va molekulyar jihatdan
oʻrganildi. Morfometrik koʻrsatkichlar Coad & Bogutskaya (2012)
metodikasi
asosida 0.1 mm aniqlikdagi shtangentsirkulda olindi. Bunda standart uzunlik baliq
tumshugʻining uchidan to dumining asosigacha boʻlgan oraliqni; dum bandining
uzunligi esa anal suzgich qanotining soʻnggi shoxlangan
nuri tugagan qismidan
dumining asosigacha boʻlgan oraliqni oʻlchash orqali topildi.
Molekulyar tadqiqotda mitoxondriyaning sitoxrom oksidaza I (COI) genining
625 bp qismi Sheraliev et al. (2020) da qayd etilgan metodika asosida ajratib olindi.
Filogenetik tahlil MrBayes dasturida yaratildi va filogenetik daraxt FigTree v.1.4.2
dasturida tahrirlandi.
Alburnoides holciki
turining Janubiy va Markaziy Osiyo hududlaridagi
populyatsiyalari 3-rasmda keltirilgan.
7
2
2
1
1
1
1
25
3
2
1
1
1
1
28
3
2
1
1
1
1
0
5
10
15
20
25
30
Surxondaryo suv havzasida tarqalgan baliq turlar soni
Oila
Urugʻ
Tur
