84
oshishi bilan 1/
f
2
ga proporsional ravishda sekin kamayib
boradi. Agar radiospektrdan foydalanishni
xuddi aloqa texni-
kasida qabul qilinganidek baholansa, ya’ni signal polosasining
kengligi
D
f 99 bo‘lib o‘zida 99% dan kam bo‘lmagan nur-
lanish quvvatni to‘plagan deb hisoblansa, unda BFM uchun
traditsion oriyentir 1/
D
dan ko‘p
marta katta f 99≈18.5/
D
raqam hosil bo‘ladi. Shu sababli to‘rtburchakli jo‘natmani
hosil qiluvchi BFM, qoidaga asosan, raqamli mobil telefon
aloqada qo‘llaniladi.
Spektral samaradorlikni oshirish uchun bir necha usullar mav-
jud. Ularning ichidagi eng sodda turida
uzatish tezlik Rtning
avvalgi qiymatini saqlab qolgan holda to‘rtburchakli jo‘natma
D
ning davomiyligi oshiriladi. BFMda bitta bit T
v
=
D
vaqt
davomida uzatiladi, shuning uchun Rt=1/T
v
. Jo‘natmani “uzay-
tirishda” bu tezlikni saqlab qolish uchun
φ
i
fazalarning mumkin
bo‘lgan qiymatlar sonini ko‘paytirish kerak bo‘ladi. Masalan,
jo‘natmaning davomiyligini vaqt bo‘lagi
D
davomida
ikki mar-
ta oshirganda (
D
=2T
v
), 2 bit axborotni uzatish mumkin. Ya’ni
ikkita o‘rniga to‘rt xil faza qiymatini qo‘llash hisobiga erishish
mumkin bo‘lgan 4 turli xil jo‘natmani uzatishga to‘g‘ri keladi,
masalan 0, ,
/2, - /2. Manipulyatsiyaning bunday usuli
kvadraturali FM-KFM
(QSPK – quadrature phases shift keying)
deb nomlanadi (6.2-rasm).
Ko‘rinib turibdiki, chastotaviy resursdan foydalanishda
KFM usuli BFMga qaraganda 2
marta tejamlidir, chunki
xuddi shu shakldagi spektrga ega, lekin jo‘natmani ikki kar-
rali cho‘zish hisobiga ikki marta toraygan. Ta’kidlash lozim-
ki, bu yutuqqa qabul qilishning xalaqitga chidamliligini pa-
saytirmasdan erishilgan.
Faraz qilaylik, BFMda jo‘natma
quvvati E
v
ga teng bo‘lsin, unda qarama-qarshi jo‘natmalar
o‘rtasidagi Evklid masofa 2
2
B
E
ga tengdir va bu kattalik
ularning xatolik bilan qabul qilinish ehtimolligini aniqlaydi
(
B
E
uzunlikdagi qarama-qarshi vektorlar sifatida geometrik
ifodalangan) (6.3-a rasm).
