|
Yuqoridagi ma’lumotlar va qo'shimcha adabiyotlar yordamida nazariy qismni o'rganib chiqish
|
| bet | 25/32 | | Sana | 20.02.2024 | | Hajmi | 10,03 Mb. | | #159348 |
Bog'liq Рақамли қурилмаларни лойиҳалаш (Амалий)2. Ishning bajarilish tartibi
Yuqoridagi ma’lumotlar va qo'shimcha adabiyotlar yordamida nazariy qismni o'rganib chiqish.
2. Namunaviy misolni ko'rib chiqish.
3. Ishni bajarish uchun o'qituvchidan masala variantni olish.
Berilgan variant bo'yicha yechimlar daraxtini qurish;
Alternativ yechimlarning tahlilini olib borish.
3. Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar.
1. Electronics Workbench dasturida “Assinxron hisoblagich” elementini sxemasini chizing va manba uzgandagi holatni tekshiring.
2. Electronics Workbench dasturida “Assinxron hisoblagich” elementini sxemasini chizing va manba ulangandagi holat tekshiring.
13- Laboratoriya ishi
MAVZU: Raqamli signal generatorini loyihalashtirish
Ishning maqsadi: Raqamli signallarini shakllantirish sxemasini Logic Converter asosida tadqiq etish.
Nazariy ma’lumot
Taktli impuls generatori (taktli chastota generatori) raqamli qurilmalar - kompyuterlar, EHM lar, elektron soatlar, taymerlar va boshqalarda turli jarayonlarni sinxronlashtirish uchun mo'ljallangan. U ma'lum bir chastotaning elektr pulslarini (odatda to’gri burchakli shakl) hosil qiladi, bu ko'pincha etalon sifatida ishlatiladi - impulslar sonini hisoblashda siz, masalan, vaqt oralig'ini o'lchashingiz mumkin.
Mikro EHM lar, turli avtomatlar, ilmiy tajribalarni olib borishni boshqaradi. Bu va boshqa qurilmalar, oʻlchov asboblari va tizimlarida uzluksiz (analog) elektr signallari bilan ishlaydigan elektr datchiklar ishlatiladi. Datchik va ijro organlari (masalan, elektrodvigatellar) ni mikroEHM bilan bogʻlash uchun analog signalni shu signal amplitudasiga proporsioanl songa oʻzgartirish va aksincha oʻzgartirish talab qilinadi.
Analog shakldagi ma’lumotni raqamli shaklga oʻzgartirish prinsipini richagli tarozilarda oʻlchash jarayoni bilan solishtirish mumkin. Tarozida oʻlchashni amalga oshirish uchun uning bir yelkasiga noma’lum ogʻirlikdagi yuk qoʻyiladi, ikkinchi elkasiga esa, toshlar. Toshlar (masalan 1 g ogʻirlikdagi) tarozi muvozanat holga kelguncha qoʻyilib boriladi. Toshlar soni yukning grammlardagi vazniga toʻgʻri keladi. 1 g. Ogʻirlikdagi toshlar bilan oʻlchanganda analog kattalik 0,5 g. xatolik, 10 g.li toshlar bilan oʻlchanganda esa 5 g. xatolik bilan oʻlchanadi. Bu xatolik kvantlash xatoligi deb ataladi.
Oʻlchash algoritmiga mos ravishda richagli tarozi rolini ikki kirishli solishtirish sxemasi (komparator) bajaradi. Tarozining bir elkasiga oʻzgarmas kattalikdagi oʻlchanayotgan kuchlanish oʻrnatiladi, ikkinchi elkasiga raqamli datchik nazorati ostida pogʻonasimon ortib borayotgan kuchlanish beriladi. Kuchlanishning har bir pogʻonasi tarozi elkasiga qoʻshimcha tosh qoʻyish amaliga mos keladi. Olingan ma’lumot esa tarozilar muvozanatga kelgach qayd etiladi.
Solishtirish jarayoni maxsus signal yordamida startstop trigger sxemasining ishga tushirilishi bilan boshlanadi. Triggerli sxema pogʻonasimon ortib boruvchi kuchlanish generatori va ikkilik hisoblagichni boshqaruvchi toʻgʻri burchakli impulslar shakllantiradi. Bu generator pogʻonpsimon kuchlanish ishlab chiharadi, hisoblagich esa hisobni noldan boshlaydi.
Pogʻonasimon kulchanish kirish bilan tenglashsa, uni komparator qayd etadi, startstop trigger dastlabki holatiga qaytadi va toʻgʻri burchakli signallarning kelishi qoʻshimcha mantiqiy element yordamida blokirovka qilinadi.
Bunday sodda oʻzgartirish sxemasi yordamida analog kattalik raqamli shaklga ancha uzoq vaqt davomida oʻzgartiriladi, chunki pogʻonasimon kuchlanish ketma-ket kiritiladi.
Oʻzgartirish vaqtini qisqartirish maqsadida pogʻonasimon kuchlanish generatori raqamli-analog oʻzgartirgich bilan almashtiriladi. Shuning uchun analog-raqamli oʻzgartirgich (AROʻ) sxemasiga raqamli-analog oʻzgartirgich (RAOʻ) sxemasi bilan tanishib boʻlgach qaytamiz.
Kompyuterlar va komunikatsiya vositalari zamonaviy axborot texnalogiyalarining asosi bo'lib, ular insonlarni yaqinlashtiradi. Axborot bir joydan ikkinchi joyga tezkor etib boradi, yangiliklar tez tarqaladi. Kompyuter yordamida aloqa qilish uchun foydalanuvchiga modem zarur bo'ladi.
Uzatilayotgan ma’lumot tovush, matn yoki videotasvir iborat bo'lishi mumkun. Ma’lumotlar ikki turdagi signallar yordamida uzatilishi mumkin: analogli va raqamli. Analogli signallar uzluksiz uzatiladi. Raqamli esa diskret shaklida.
Analog signallar (uzluksiz to'lqinlar). Kommunikatsiyaning eskirgan vositalari: telefon, radio va televideniya analogli signallar bilan ishlashga mo'jallangan. Analog signal tashuvchi to'lqin deb ataluvchi uzluksiz elektrlik signallardan tashkil topgan to'lqindan iborat. Analogli tashuvchi to'lqinlarning ikki asosiy ko'rsatkichi chastota va amplitudadan iborat:
Chastota –to'lqin tebranishlarning vaqt birligida (sekund) necha marta to'liq takrorlanishini bildiruvchi son.
Amplituda – berilgan vaqt oralig'ida to'lqinning maksimal balandligi.
Analogli signal deb - analog signal amplitudasining maksimal va minimal oralig'da cheksiz qiymatlar sonini qabul qilinishga aytiladi.
1-rasm Analogli signal
Raqamli signallar.
Raqamli (diskret) signallar. Raqamli signallar ikki xil diskret almashinuvchi (bor-yo'q) signallardan iboratligi sababli u orqali ikkilik sanoq sistemasidagi ma’lumotni tasvirlash mumkin. Bunda elektrik implusning borligi 1, yo'qligi 0 bilan ikkilik tarzda diskret signallarni uzatish 1880 yillarning o'rtalarida Samuel Morze tomonidan joriy qilingan edi.
2-rasm. Raqamli signallar.
Kompyuterda hosil qilingan ma’lumotni uzatish uchun raqamli signallardan foydalanish ham tez, ham qulay va aniq bo'ladi. Ammo hozir ham ko'pgina aloqa qurilmalari (telefon, telegraf, radio, televideniya) analog signallar bilan ishlaydi. Bu muammodan qutilish uchun modem zarur. Modem raqamli signali analogli signalga ham (modulyatsiya), analogli signalni raqamli signalga ham (demodulyatsiya) aylantira oluvchi yagona qurilmadir.
Modemning asosiy ko'rsatkichi uning ma’lumot almashinish tezligi hisoblanadi. Bu tezlik bod (bit/sek) yoki kbit/sek-larda ulanadi.
Mikroprosessor texnologiyasida bir soatlik puls odatda bitta atom operatsiyasiga to'g'ri keladi. Arxitektura va o'qitish turiga qarab bitta yo'riqnomani mikroprosessorning bir yoki bir necha taktlarida qayta ishlashi mumkin. Logic Converter asosida qurilishi mumkin.
|
| |
