3
3
n
–turdagi soha
kanal
deb ataladi. Kanalga zaryad tashuvchilar kiritiladigan
kontakt
istok (I)
; zaryad tashuvchilar chiqib ketadigan kontakt
stok (S)
deb ataladi.
Zatvor
(Z)
boshqaruvchi elektrod hisoblanadi. Zatvor va istok oralig‘iga kuchlanish
berilganda yuzaga keladigan elektr maydoni kanal o‘tkazuvchanligini, natijada
kanaldan oqib o‘tayotgan tokni o‘zgartiradi. Zatvor sifatida kanalga nisbatan
o‘tkazuvchanligi teskari turdagi soha qo‘llaniladi. Ishchi rejimda u teskari ulangan
bo‘lib kanal bilan p
– n
o‘tish hosil qiladi.
Berilgan qutblanishda zatvor va istok oralig‘iga tashqi kuchlanish berilsa
U
ZI
p
–n
o‘tish teskari yo‘nalishda siljiydi, kanal tomonga kengayadi, natijada kanal
uzunligi bo‘ylab kanalning ko‘ndalang kesim yuzasi bir tekis torayadi. Kanal
qarshiligi ortadi, lekin chiqish toki I
S
= 0 bo‘ladi, chunki
U
SI
=0 (2
a
- rasm).
Agar istok va stok oralig‘iga kuchlanish manbai ulansa, u holda kanal bo‘ylab
istokdan stok tomonga elektronlar dreyfi boshlanadi, ya‘ni kanal orqali stok toki I
S
oqib o‘ta boshlaydi. Kuchlanish manbai U
SI
ning ulanishi p
–n
o‘tish kengligiga ham
ta‘sir ko‘rsatadi, chunki o‘tish kuchlanishi kanal uzunligi bo‘ylab turlicha bo‘ladi.
Kanal potensiali uning uzunligi bo‘ylab o‘zgaradi: istok potensiali nolga teng bo‘lib,
stok tomonga ortib boradi, stok potensiali esa
U
SI
ga teng bo‘ladi. P
–n
o‘tishdagi
teskari kuchlanish istok yaqinida
