|
Kompyuter tuzilishining asoslari
|
| bet | 1/11 | | Sana | 21.12.2023 | | Hajmi | 253 Kb. | | #125736 |
Bog'liq Azizbek
M U N D A R I J A
Kirish.....................................................................................................................................
I-BOB. KOMPYUTER TUZILISHINING ASOSLARI
1.1 Dastlabki kompyuterlar............................................ ................. ........................
1.2 Shaxsiy kompyutеrlar tansifi................. ................. ...................................................
1.3 Kompyuterda ma`lumotlarni tashkil etish va saqlash...................... ................. ..........
II-BOB KOMPYUTЕRNING ATROF QURILMALARI
2.1 Printerlar...................... ................. ..............................................................................
2.2 Skanerlar................. ................. ................. ............................................... ...............
Kirish
Inson turmush tarzining rivojlanishi yangi yangi kashfiyotlarning yartilishiga sabab bo`lmoqda. Inson yangilik yaratilish jarayonida har xil to`siqlarga duch keladi va shu to`siqlarni yengish jarayonida yangi ixtirolar vujudgal kelaveradi. Lekin hayot tajribalardan ma’lumki, ko`pinch yangi kashfiyot ma’lum bir muommoni hal qilish jarayonida yuzaga keladi. O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng uning oldida iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun, madaniy va ma’naviy yangilanish uchun keng yo’llar ochildi. Mustaqillikning birinchi kunidan boshlab bozor iqtisodiyoti, ishlab chiqarish, zamonaviy texnalogiyani tadbiq etish va jahon iqtisodiy aloqalari tizimiga kirishning eng maqbul yo’llarini qidirish bilan bog’liq bo’lgan muammolarni mustaqil yechishga to’g’ri keladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022 — 2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoniga muvofiq, shuningdek, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasini yangi bosqichga olib chiqish bo‘yicha ustuvor vazifalarni amalga oshirish maqsadida:
1. Quyidagilar axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasini 2022-2023-yillarda yanada rivojlantirishning asosiy vazifalari etib belgilansin:
a) 2022-yil yakuniga qadar:aholi yashash maskanlarini keng polosali mobil aloqa tarmog‘i bilan qamrab olish darajasini 98 foizga, xalqaro ahamiyatga ega avtomobil yo‘llari bo‘ylab yuqori tezlikdagi mobil internet qamrovini 60 foizga yetkazish; 40 ming km optik tolali aloqa liniyalarini qurish hamda qo‘shimcha 800 ming xonadonni yuqori tezlikdagi internetga ulash imkoniyatini yaratish orqali optik tolali aloqa qamrovini 80 foizga yetkazish; elektron davlat xizmatlari ko‘rsatilishiga xususiy sektorni jalb qilish orqali foydalanuvchilar sonini 2 barobar oshirib, 4 millionga yetkazish; hududlarda yoshlarning zarur ko‘nikmalarga ega bo‘lishiga va ularni kafolatlangan buyurtmalar bilan ta’minlashga xizmat qiladigan markazlarni yaratish orqali IT-xizmatlar eksporti hajmini 100 mln dollarga yetkazish;
b) 2023-yil yakuniga qadar: raqamli texnologiyalar sohasida masofaviy ta’lim shaklida kadrlar tayyorlash faoliyatini rivojlantirish orqali yiliga 6,5 ming nafardan ortiq yoshlarning axborot texnologiyalari yo‘nalishida ta’lim olishini yo‘lga qo‘yish; davlat organlari, shu jumladan mahalliy hokimlik organlarida hamda iqtisodiyotning real sektori tarmoqlaridagi korxonalarda 214 ta axborot tizimi va dasturiy mahsulotlarni joriy etish.
2. 2022-2023-yillar uchun quyidagilar: axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasini yanada takomillashtirish bo‘yicha “yo‘l xaritasi” 1-ilovaga muvofiq; davlat boshqaruvini raqamlashtirish bo‘yicha ustuvor loyihalar ro‘yxati 2-ilovaga muvofiq; iqtisodiyotning real sektori tarmoqlarini raqamlashtirish bo‘yicha ustuvor loyihalar ro‘yxati 3-ilovaga muvofiq; ayrim davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarini idoraviy raqamli transformatsiya qilish jarayonlarini kompleks jadallashtirish bo‘yicha “yo‘l xaritalari” 3a — 3e-ilovalarga muvofiq; hududlarni raqamli transformatsiya qilish bo‘yicha ustuvor loyihalar ro‘yxati 4 — 17-ilovalarga muvofiq tasdiqlansin.
3. Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 20-, 241-, 30- va 69-moddalariga asosan: ikki oy muddatda, keyinchalik har chorak yakunida mobil aloqa operatorlarining takliflariga muvofiq antenna-machtalarni o‘rnatish uchun maqsadli zarur yer uchastkalari (manzili, koordinatalari va maydoni) ro‘yxatini shakllantirsin; ro‘yxatga kiritilgan, qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallanmagan bo‘sh yer uchastkalarini o‘ziga doimiy foydalanish huquqi bilan ajratish uchun ushbu ro‘yxatni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, Toshkent shahar va viloyat hokimliklariga taqdim etsin1
Shu bois respublikaning barcha sohalarini texnik qayta qurollantirish, zamonaviy texnika va texnalogiya bilanta’minlash hamda xalqaro zamonaviy talablarga javob beruvchi telekommunikasiyali va kompyuterli aloqa tizimini rivojlantirish dolzarb masalalardan biri bo’lib qoldi. 1991 – 1994 yillarda O’zbekiston hamdos’tlik davlatlari orasida birinchilardan bo’lib axborotlashning yaxlit davlat siyosatini amalgam oshirishga asos soldi. “Axborotlash haqida”gi, “EHM uchun dastur va ma’lumotlar bazasini huquqiy himoyasi haqidagi”, “Aloqalar haqidagi” qonunlar bilan O’zbekiston Respublikasini 2010 yilgacha axborotlash, qayta qurishning milliy dasturi va telekommunikasion tarmoqni rivojlanishining normative huquqiy asoslari yaratildi va axborot resurslari rivojlanishi uchun iqtisodiy, tashkiliy shart-sharoit va kafillik ta’minlandi.
O’bekiston uchun mulkchilikning hususiy va aralash shakllariga o’tish, energatik, xomashyoviy resurslaridan unumli foydalanish davrida kompyuter texnologiyalaridan milliy iqtisodni boshqarishda foydalanish toboro muhim bo’lib bormoqda. 1993 – 1995 yillarda davlat boshqaruvi va bank muassasalarining informasion tizimlarini kompyuterlashtirishga asosiy etibor beriladi. Biz kompyuterni yaratilishini XX – asrning buyuk kashfiyotlardan biri desak yanglishmaymiz. Davr talabiga ko`ra bugunga kelib kompyuter texnalogiysi juda rivojlanib ketdi. Ma’lumotlarni boshqarish, ayniqsa, hozirgi kunda juda muhum axamiyat kasb etmoqda. Ma’lumotlarni boshqarish tizimlariga bo`lgan talab kun sayin ortib bormoqda.
Fan va texnika rivojlanib borayotgan ayni payitda ma’lum bir sohada ishni boshlash va uni boshqarishni axborot texnalogiyalarsiz, jumladan kompyuter texnalogiyalarsiz tasavvur qilib bo`lmaydi.
Bugungi kunda mustaqil Respublikamizda ta’lim sohasida tub islohatlar amalga oshirilmoqda. “Kadirlar tayorlash milliy dasturi” da “kadirlar istiqbollardan, jamiyat extiyojidan, fan, madaniyat, texnika va texnalogiyalarning zamonaviy yutuqlardan kelib chiqqan holda qayta qurish nazarda tutiladi” deb takitlangan.
Belgilansinki, Konsepsiya erishilgan natijalardan kelib chiqqan holda, 2023-yildan boshlab har yili tasdiqlanadigan tegishli “yo‘l xaritalari” asosida bosqichma-bosqich amalga oshiriladi.
2. O‘zbekiston Respublikasi Yoshlar ishlari agentligi vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda: 2022-yildan boshlab har yili 1-dekabrga qadar tegishli “Yo‘l xaritasi” bajarilishi yakunlarini batafsil o‘rganish asosida keyingi yil uchun “Yo‘l xaritasi”ni ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga kiritsin; tegishli “yo‘l xaritalari”ning bajarilishi ustidan doimiy monitoring olib borsin.
3. Ushbu qarorda nazarda tutilgan tadbirlarni moliyalashtirish manbalari etib quyidagilar belgilansin: O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti mablag‘lari; jismoniy va yuridik shaxslarning homiylik xayriyalari; xalqaro moliya tashkilotlari, xorijiy davlatlar va boshqa donorlar kreditlari (qarzlar), grantlari va texnik ko‘maklashish mablag‘lari; Oldingi tahrirga qarang. qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar. (3-bandning beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
4. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari, mas’ul vazirliklar, idoralar va boshqa tashkilotlar rahbarlariga — Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”da nazarda tutilgan tadbirlarni o‘z vaqtida, sifatli va to‘liq bajarish yuzasidan shaxsiy javobgarlik yuklatilsin2.
Dastlabki EХMlarning yaratilishi davrida, mashhur matematik Jon fon Neyman 1945-yildayoq kompyuter qurilmalari ma’lumotlarni qayta ishlash uchun qanday tarzda universal va maqbul bo’lishi kerakligini aytib o’tgan edi. Shu bois kompyuter tuzilishining asoslari Fon Neyman prinsipi deb yuritiladi. Deyarli barcha zamonaviy kompyuterlar mazkur prinsip asosida ishlaydi. Fon Neyman prinsipiga ko’ra kompyuter qo’ydagi qismlardan tashkil topgan bo’lishi lozim3
|
| |
