I-BOB Infarmatika fanining mazmuni va uning bugungi taraqqiyot darajasi
1.1Informatika haqida umumiy tushuncha
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng uning oldida iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun, madaniy va ma’naviy yangilanish uchun keng yo’llar ochildi. Mustaqillikning birinchi kunidan boshlab bozor iqtisodiyoti, ishlab chiqarish, zamonaviy texnalogiyani tadbiq etish va jahon iqtisodiy aloqalari tizimiga kirishning eng maqbul yo’llarini qidirish bilan bog’liq bo’lgan muammolarni mustaqil yechishga to’g’ri keladi.
Shu bois respublikaning barcha sohalarini texnik qayta qurollantirish, zamonaviy texnika va texnalogiya bilanta’minlash hamda xalqaro zamonaviy talablarga javob beruvchi telekommunikasiyali va kompyuterli aloqa tizimini rivojlantirish dolzarb masalalardan biri bo’lib qoldi. 1991 – 1994 yillarda O’zbekiston hamdos’tlik davlatlari orasida birinchilardan bo’lib axborotlashning yaxlit davlat siyosatini amalgam oshirishga asos soldi.
“Axborotlash haqida”gi, “EHM uchun dastur va ma’lumotlar bazasini huquqiy himoyasi haqidagi”, “Aloqalar haqidagi” qonunlar bilan O’zbekiston Respublikasini 2010 yilgacha axborotlash, qayta qurishning milliy dasturi va telekommunikasion tarmoqni rivojlanishining normative huquqiy asoslari yaratildi va axborot resurslari rivojlanishi uchun iqtisodiy, tashkiliy shart-sharoit va kafillik ta’minlandi.
O’bekiston uchun mulkchilikning hususiy va aralash shakllariga o’tish, energatik, xomashyoviy resurslaridan unumli foydalanish davrida kompyuter texnologiyalaridan milliy iqtisodni boshqarishda foydalanish toboro muhim bo’lib bormoqda. 1993 – 1995 yillarda davlat boshqaruvi va bank muassasalarining informasion tizimlarini kompyuterlashtirishga asosiy etibor beriladi.
Soliq qo’mitasida ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilishning yagona tizimi, abiturentlarni testlar asosida qabul qilish uchun kompyuter tizimi yaratildi. Hisob va statistikaning halqaro tizimga mos tahlil qilsih va statistika davlat muassasalarida kompyuter tarmog’ini yangi texnik darajda tashkil etmoqda. Vazirlar Mahkamasiga xizmat ko’rsatish tizimi avtomatlashtirilgan, hususiylashtirish va mablag’ ajratish jarayonlarini ma’lumot bilan ta’minlash va telekommunikasion fondli tizimlar yaratilgan. Banklarga Prezident farmoni asosida soliq imtiyozlari berislishi O’zbekiston banklar tizimini kompyuterlerlar bilan jihozlashga imkon berdi. Deyarli barcha tijorat banklarirespublika miqyosidagi electron tizimga bog’langan. Ishbilarmonlikning takomillashishi kompyuter texnikasidan xomashyo va Tovar maxsulotlarini hisoblash sohasida foydalanishga sharoit yaratib berdi4.
“O’zbekiston havo yo’llari” aviakompaniyasi, “O’zbekiston temir yo’llari” davlat temir yo’l aksionerlik korxonasida chiptalarni sotishga va bronlashga avtomatlashgan tizim tatbiq etilgan.
Ishlab chiqarish va texnologik jarayonlarni kompyuterlar yordamida boshqarish texnologiyalari xorijiy mablag’lar bilan ishga tushurilgan yetuk sanoat korxonalarida foydalanildi. Ayniqsa “Zarafshon-N’yumont” birlashmasi, “SamKochAvto” va “UzDEU” avtomobil zavodlari, “UzDEU elektronkasi” zavodi, “Buxoro naftni qayta ishlash birlshmasi” dagi texnologik jarayonlarni zamonaviy kompyuterlar yordamida boshqarish usullari yaratildi.
Toshkent shahri va ayrim viloyatlarda avtomatlashgan daiotelefon va peydjing aloqa tizimlari ishlatilmoqda. Oxirgi 3 yil moboynida kompyuter sanoati xalqaro ko’rsatkichlar bo’yicha ishlashga o’tmoqda. O’zbekistonda kompyuterni jon boshiga hisoblash ko’rsatkichi Hindiston va Xitoydan yuqori va Rossiyaga yaqinlashmoqda.
Siz, aziz o’quvchi, ahamiyat bergan bo’lsangiz, ta’lim va ma’rifatga butun davlat, millat va istiqlol kelajagi sifatida qaralmoqda. Respublikamizda ta’lim sohasida amalgam oshirilayotgan tub islohatlar, O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni, “Kadrlar tayorlash milliy dasturi” ta’lim tizimidagi o’quv muassasalari pedagoglari va o’quvchilari oldida dolzarb vazifalarni qo’ymoqda.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 2000 yil 16 oktyabrda tasdiqlagan O’zbekiston uzluksiz ta’lim standartlariga ko’ra o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi uchun. Informatika fani bo’yicha bitiruvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan bo’lim va ko’nikmalar quyidagilardir:
axborot, o’lchov birliklari, xususiyatlari, vatanimizda informatika fanining taraqqiyoti, algoritm tushunchasi, dastur, uning turlari, SHEHMning umumiy tuzulishini bilish;
MS DOS operasion tizimi, Norton Commander (NC) operasion qobig’I va Norton Utilities (NU) dasturlari haqida tushuncha, fayl tushunchasi, faylning turlari va nomlanishi, NC da fayl ustida bajariladigan ammallar, funksional tugmalar va ulardan foydalanish, amaliy dasturlar va ularning asosiy turlarini bilish;
Windovs nima, Windovs dasturining avzalliklari va o’ziga xos hususiyatlarini bilish;
Kompyuter grafikasi tushunchasi, grafik muharirlari va ulardan tasvir hosil qilish, grafik muharrirlarining matnlar muharrirlaridan farqi va o’xshashliklarni bilish;
Matn muharrirlari va ularning turlari, matnlarni kiritish va hotirada saqlash, xotiradan o’qish, ularni taxrir qilish usullari, matnlarni shakllantirish, bosmaga chiqarish usullarni bilish;
Electron jadval tushunchasi, ularning turlari, electron jadvallarni ishga tushirish va ulardan chiqish tartibi, electron jadval yachaykalari ustida amallar bajarish qoidalarini bilish5;
Ma’lumotlar bazasi, ularning turlari va hosil qilish usullari, ma’lumotlar bazasini ishga tushirish va undan foydalanish tartibi, ma’lumotlar bazasiniboshqarish tizimlari haqida tushunchaga ega bo’lsih;
“axborot jamiyati” tushunchasi, mamlakatimizdagi axborotlar mazmuni, local va xalqaro tarmoqlarni bilish.
Zero, “informatika” ayni vaqtda inson faoliyatining turlari jabhalariga keng qo’llanilayotgan fanlardan biri bo’lib, u yaqinda – XX asrning ikkinchi yarmida yuzaga keldi.
|
