21
texnologiyalarining rivojlanishi va butun dunyo bo‘ylab
faol tarqalishiga javob
hisoblanadi.Raqamli o‘zgartirishturli darajalarga erishib, ular o‘rtasidagi farq ikkita
atama - «raqamli ko‘rinishga keltirish» va «raqamlashtirish» o‘rtasidagi farq bilan
bir xil ma’noga ega bo’ladi. Raqamli ko‘rinishga keltirish bu – axborotni jismoniy
vositalardan raqamli vositalarga o‘tkazishdir. Raqamli ko‘rinishga keltirishga
misollar – elektron kitoblar, videokurslar, suratning raqamli nusxasini yaratish va
boshqalar. Bunda axborot strukturasining o‘zgarishi ro‘y bermaydi: u faqat
elektron shaklga ega bo‘ladi, xolos. Raqamli ko‘rinishga keltirishko‘pincha
mavjud biznes-modelni takomillashtirish va biznes-jarayonlarni optimallashtirish
uchun foydalaniladi.Raqamlashtirish esa – raqamli shaklda bo’lgan butunlay yangi
mahsulotlar yaratishdir. Masalan, multiplikatsiyali dinamik o‘quv
kursi
yokihujjatni
sharhlashning
interaktiv
tizimi
– bu raqamlashtirishdir.
Raqamlashtirish asosida yaratilgan mahsulotni uning sifatini jiddiy yo‘qotmasdan
turib, texnik vositalarga o‘tkazishning imkoni yo‘q, shu sababli raqamlashtirish,
raqamli ko‘rinishga keltirishdan farqli ravishda, biznesga sezirarli darajada keskin
rivojlanish va yangi raqobatli ustunliklar qo‘lga kiritishga imkon beradi.
Amalda raqamli o‘zgartirishning ikkita yo‘nalishi mavjud. Birinchi yo‘nalish
bu – mavjud biznes-jarayonlarda odamlar ishtirokini minimallashtirish uchun
ularni avtomatlashtirish va robotlashtirishdir. Ikkinchi yo‘nalish – eksponensial
tashkilot yaratish maqsadida olingan boshqaruv tizimini masshtablashtirishdir.
Eksponensial tashkilot deganda, biz ularni masshtablashtirish tufayli ular xuddi shu
sohada ishlaydigan boshqa tashkilotlar bilan taqqoslaganda kamida o‘n baravar
yuqori unumdorlikka ega bo‘lishini tushunamiz.Sir emaski, kompaniyalarning
mintaqaviy va xalqaro ekspansiyasiko‘pincha boshqaruv tizimini jahon darajasida
nusxalashtirish qiyinligi bilan to‘xtatib turiladi. Tez o‘sishning chegaralanishi
muammolari ko‘pincha nusxa ko‘paytirishdagi qiyinchiliklar tufayli yuzaga keladi.
Bunga misol qilib, mintaqa ko‘lami, auditoriyalar hajmi va o‘qituvchilar soni bilan
chegaralangan biznes-maktabdan milliy yoki xalqaro miqyosdagi biznes yaratishga
imkon beradigan ta’lim jarayonini o‘zgartirish jarayonini keltirib o‘tish mumkin.
Ta’lim jarayonini raqamli ko‘rinishga
keltirish, harajatlarni minimallashtirish,
22
o‘quv kurslarini esa o‘qituvchi gapiradigan tilni tushunadigan cheklanmagan
auditoriya uchun ochiq qilishga imkon beradi (MOOC – massive open online
cources). Eksponensial tashkilot yaratishning asosiy shartlaridan biri,hizmatlarni
bir xillashtirish imkoniyati hisoblanadi, agar hizmat bir xillashtirilgan bo‘lsa,
ushbu hizmatlarni taqdim etishni boshqarish tizimi
ham bir xillashtirilishi va
kelgusida to’liq avtomatlashtirilishi mumkin.Kompaniyani maqsadli bozorda
virusli marketing va «sarafan» radiosi usullari orqali ilgari surish mumkin bo‘lib,
bu narx bo‘yicha dempingva hizmatlar buyurtma qilish uchun raqamli interfeys
hisobiga minimal harajatlar blan biznesning «portlab» o‘sishini ta’minlaydi.
Biznes-jarayonni
raqamli o‘zgartirishni
BPMS
(Business
Process
Management Suite) sinfidagi tizimlar yordamida amalga oshirish mumkin.
Raqamli o‘zgartirishning ikkinchi bosqichi alohida operatsiyalarni bajarishni
avtomatlashtirish hisoblanadi. Masalan, mijozning ishonchliligini baholash, xuddi
o‘quv kursi tinglovchilari orasida test sinovi o‘tkazish kabi,
avtomatik ravishda
amalga oshiriladi. Operatsiyalarni avtomatlashtirish uchun ko‘pincha matematik
algoritmlar yoki hatto sun’iy intellekt asosida mustaqil ravishda qaror qabul
qiladigan «raqamli robotlar»dan foydalaniladi.Aytish mumkinki, raqamli
iqtisodiyot va elektron tijoratning rivojlanishi uchta asosiy segmentda ko‘rib
chiqiladi:
real tovarlar va hizmatlar ta’minotchilari hamda xaridorlari sektori;
dasturiy ta’minot va texnologiyalar ishlab chiquvchilar sektori;
qonunchilik bazasi,
kadrlar tayyorlash tizimi, barcha turdagi
ma’lumotlar uzatish va saqlash kanallari ko‘rinishidagi infratuzilma.
Bunda u quyidagi yo‘nalishlarni va texnologik segmentlarni o‘z ichiga
qamrab oladi:
Bigdata;
sun’iy intellekt;
blokcheyn;
kvant texnologiyalari;
23
ishlab chiqarish texnologiyalari;
sanoat interneti;
robototexnika;
simsiz aloqa;
virtual reallik.
Raqamlashtirish bilan bog‘liq yana bir innovatsion yo‘nalish bu – to‘ldirilgan
reallikdir (
