263
oshirilishini ta’minlovchi to’lov tizimi valyutasidir.
Bunda nazorat qiluvchi
organlarsiz, raqamli valyutalarning haqiqiyligini murakkab matematik
algoritmlar
asosida
tasdiqlanadigan
tizim
amal
qilgan
xolda
ishtirokchilarning har biri ushbu pul birliklarni emissiya qilishi ham mumkin.
Bitkoinning o’ziga xos jihatlari sifatida quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin:
Markazlashmagan tizim – har bir ishtirokchi teng huquq va
imkoniyatlarga ega;
Hisob-kitoblarning to’liq shaffofligi – har bir ishtirokchi barcha
tranzaktsiyalarni ko’rishi mumkin;
Nazoratning yo’qligi – hech bir davlat yoki tashkilot tizim ichidagi
operatsiyalarni nazorat qila olmaydi;
Sirlilik – tizim ishtirokchilar haqidagi ma’lumotlarni tasdiqlanishini
so’ramaydi;
Kriptotangalarni emissiya qilish cheklangan –jami 21 million BTC
(bitkoin tangasi) chiqariladi;
Balans ikki yoqlama yozuv asosida bo’lmaydi, balki barcha
tranzaktsiyalar xronologik tartibda barcha ishtirokchilarda ko’rinadi;
Kriptovalyutalar inflyatsiyaga uchramaydi. Qiymati esa bozordagi
talab va taklifga qarab o’zgaradi;
Yuridik (huquqiy) jihatdan kriptovalyutalarning ishlatilishi uchun hech
qanday asos mavjud emas;
Bitkoin va u bilan bog’liq operatsiyalarning amalga oshirilishi uchun
faqatgina internet tarmog’iga ulangan va tegishli dasturiy-texnik
ta’minotga ega bo’lgan ishtirokchilarning mavjud bo’lishi kifoya.
Kriptovalyutalar bilan ishlash jarayoni qaysidir ma’noda oldindan mavjud
torrent tizimida ishlovchi ishtirokchilarning o’zaro fayllar almashinuviga
ham o’xshab ketadi. Faqat bu tizimda fayllar o’rnida
maxsus kriptografik
kodlar xeshlangan xolda bloklarga yig’iladi. Ushbu bloklarning vaqt bo’yicha
to’g’ri
ketma-ketlikda
tuzilishi
esa
blokcheyn
(
bloklar
zanjiri
)
texnologiyasini yuzaga keltiradi, masalan:
264
Harbirishtirokchiningamalgaoshiradigantranzaktsiyalariommaviykalitvamahf
iykalitiorqaliamalgaoshirilishiko’zdatutiladi.
Ommaviykalitorqalibo’ladiganharakatlarvatranzaktsiyalarumumiytizimdabarc
haishtirokchilartomonidanqaydetilibboriladi.
Mahfiy
(
yopiq
)
kalitorqalikelibtushganpulmablag’laritasdiqlanadi.
Butranzaktsiyalarniamalgaoshirishvaumumanboshqaharbirtranzaktsiyaniishlo
vberganxoldasaqlabolishuchunzamonaviyyuqoriko’rsatgichliparametrlargaeg
abo’lgan
(
videokartaishlovberishtezligivaprotsessortaktchastotasio’tayuqoribo’lgan
)
komp’yuterlarvatezkorinternetaloqasibo’lishitalabetiladi.
Tizimto’liqkuchlanishdaishlashiuchunesakomp’yuterlarko’proqenergiyasarfin
italabetadi.
Ushbuharajatlarnisarflashorqaliishtirokchilarrag’batlantirishsifatidayangikript
ovalyuta
(
bitkoin,
efirium,
laytkoinvaboshqalar
)
yokioddiypullardakomissionhaqolishimkoniyatigaegabo’ladilar.
Ishtirokchilarsoniqanchalikko’payganisarikriptovalyutatangalariniolishhamsh
unchalikqiyinlashibboraveradi.
Xuddishuninguchunhamkriptovalyutatangalariniqo’lgakiritishnioltinqazibolin
ganisingari
–
Mayning
qilishdebnomlangan.
Xozirgidavrgakelib,
mayningqilishuchunkatta-
kattainshootlarvabinolardanfoydalanganxoldadoimiyravishdaishlabturuvchiyi
rikserverlardaniborat
“
