Aralashtirish reaktorlari – mexanik aralashtirgichi yoki tsirkulyatsion nasosi
bo'lgan sig'imli uskunalar. O'rin almashinish reaktorlari – uzunroq kanalga ega
bo'lgan quvursimon uskunalar.
Kimyoviy reaktorlar nazariyasida odatda oldin ikkita ideal uskunalar (ideal
aralashtirishga ega bo'lgan reaktorlar va ideal o'rin almashinish reaktorlari) ko'rib
chiqiladi.
Ideal aralashtirish paytida uskunaning hajmi bo'yicha reaktsiyani
tavsiflovchi barcha ko'rsatgichlarning absolyut to'la baravarlashuvi yuz beradi.
Ideal o'rin almashinishda esa reagentlar va mahsulotlarning xohlagan
miqdori reaktor orqali qattiq porshen sifatida siljiydi.
Haqiqiy reaktorlar ma'lum bir darajada ideal aralashtirish yoki ideal o'rin
almashinish modellariga yaqinlashadi. Ushbu nazariy modellarga tegishli tuzatish
koeffitsientlarini kiritish orqali ulardan haqiqiy reaktorlarni hisoblashda
foydalaniladi.
Reaktorlarni
issiqlik
almashinish
shartlari
bo'yicha
sinflash.
Reaktorlarda olib boriladigan kimyoviy reaktsiyalar paytida issiqlik effektlari yuz
beradi. Issiqlikning ajralib chiqishi yoki uning yutilishi sababli harorat o'zgaradi,
oqibat natijada reaktor hamda atrof muhit o'rtasida haroratlarning farqi, ayrim
sharoitlarda esa reaktorning ichida harorat gradienti paydo bo'ladi. Haroratlarning
farqi issiqlik almashinishning harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi.
Agar atrof muhit bilan issiqlik almashinish yuz bermasa, bunday uskuna
adiabatik reaktor deb ataladi. Bunday holatda kimyoviy reaktsiya natijasida hosil
bo'lgan yoki yutilgan issiqlik reaktsion aralashmani isitish yoki sovitish uchun
sarflanadi.
Atrof muhit bilan issiqlik almashinish orqali reaktorda bir xil harorat ushlab
turilsa, bunday uskuna izotermik reaktor deb yuritiladi. Reaktorning xohlagan bir
nuqtasida ajralib chiqayotgan yoki yutilayotgan issiqlik tashqi muhit bilan yuz
berayotgan issiqlik almashinish ta'sirida kompensatsiya qilinadi, natijada
haroratning bir xilligi ushlab turiladi.
