necha prosessor umumiy tezkor xotiraga biriktiradi, taqsimlangan xotirali
kompyuterda esa parallel aloqa tarmog‘i har biri o‗z xotirasiga ega bo‗lgan bir necha
prosessorga birlashtiradi. Bu tizimlar masalani mayda masalalarga bo‗lish va ularni
parallel ravishda tizimning bir necha prosessorida bajarish uchun parallel
dasturlashtirish usulidan foydalanadi. Ishga tushirish mexanizmi prosessorlari parallel
kompyuterda aloqa uchun hamkorlikda foydalaniladigan xotiradan foydalanadi, bu
paytda taqsimlangan xotirali parallel kompyuter aloqa uchun xabarlarni uzatish
mexanizmidan foydalanadi. Parallel kompyuterlarning taqsimlangan xotirasi
hamkorlikda foydalaniladigan parallel kompyuterlar xotirasiga
nisbatan yaxshilangan
ko‗lamlilikka ega (uning xususiyati yanada ortib borishi mumkin) va yuqori tezlikdagi
kommunasiyalanadigan tarmoqni ko‗llash bilan kuchli ishchi stansiya bilan birga
qurilgan. Bu klasterli texnologiya hisoblanadi.
Beshinchi avlod davrida Internetda mos texnologiyalar va ilovalarni qo‗llay
boshladilar. Bu kompyuterdan foydalanuvchilarga er sharining turli joylarida bo‗la
turib, ob‘ektning elektron pochtasidan foydalangan holda (e-mael sifatida ma‘lum) bir
necha daqiqada yozishmalarni amalga oshirish imkonini berdi. Axborotlarning ulkan
okeanini Word Wide Web (WWW sifatida ma‘lum) orqali kompyuterdan
foydalanuvchilar uchun olish imkoniyati yaratildi. Bundan tashqari, elektron
kommersiya (tijorat), virtual kutabxonalar va hokazolar shu davrda yuzaga keldi.
Beshinchi valod kompyuterlarining ulkan quvvati va katta sig‘imli hotira
qurilmasi ularni matnliega axborotlar, grafika, animasiya, audio va video ma‘lumotlar
bilan ishlovchilar multimediya ilovalarining keng spektrlari uchun o‗ta foydali va
ommalashgan instrumentga aylantirdi. Umuman, multimediyali axborotlar uchun
ma‘lumotlar hajmi oddiy matnli axborotga nisbatan ancha ko‗p, chunki grafikalar,
animasiyalar, raqamli shakldagi OAV audio yoki videolari
oddiy matnni taqdim
etishdagiga nisbatan ancha ko‗p miqdordagi bitlarni talab qiladi. Shuning uchun
maltimediali kompyuter tizimlari yanada tezroq prosessor, ma‘lumotlarni saqlashning
yanada yirikroq qurilmasini, yanada tezkor xotirani, yaxshi grafik terminalni hamda
multimediali amaliy dastur bilan bog‘liq har qanday audio yoki videoni ko‗rsatish
uchun zarur bo‗ladigan kiritish-chiqarish qurilmalarini talab qiladi. Multimediali
kompyuter tizimlarining mavjudligi beshinchi avlod davrida multimediali ilovalarning
o‗ta tez o‗sishiga olib keldi.
Operasion tizimlar sohasida beshinchi avlod davomida ommaviylikka erishganlar
yangi konsepsiyalar qatoriga mikroyadrolar, ko‗p oqimlilik va ko‗p yadroli operasion
tizimlar kirdi. Mikroyadro texnologiyasi dizaynerlarga operasion tizimlarni modul
prinsipi bo‗yicha modellashtirish va loyihalashtirish imkoniyati kirdi. Bu operasion
tizimlarni ishlab chiqarish va joriy etishni, mavjudlariga o‗zgarishlar
kiritish yoki
yangi xizmatlar kiritishni osonlashtiradi, shuningdek, foydalanuvchilarga o‗z shaxsiy
xizmatlarini joriy etish va foydalanishga imkon beradi. Ko‗p oqimli texnologiya
parallelizm hisobiga takliflar unumdorligini oshirishning ommaviy ususi hisoblandi.
An‘anaviy operasion tizimlarda MP (SP) rejalashtirishning asosiy birligi jarayon
hisoblanadi, ko‗p oqimli operasion tizimlarda MP (SP) rejalashtirishning asosiy birligi
oqim (potok-izchillik) hisoblanadi. Bunday operasion tizimlarda jarayon o‗z
yo‗riqnomalari va
ma‘lumotlariga, shuningdek, almashinuvning bir necha
oqimlarining bir yoki umumiy manzilli bo‗shliq (makon)lariga ega bo‗lgan manzilli
makondan iborat bo‗ladi. Shu tariqa, bu
tizimlar yangi oqim yaratishi, prosessorni
oqimlar orasida yo‗naltirishi va resurslarni o‗sha jarayon yo‗nalishlari orasida
jarayonlar orasidagiga nisbatan samaraliroq taqsimlashi mumkin, bu esa tizimlarning
yanada tezroq ishlashiga va yuqoriroq umumiy unumdorligiga olib keladi. Ko‗p
yadroli operasion tizim bir vaqtning o‗zida multi yadroli chipda har bir yadro uchun
alohida qayta ishlash dasturi asosida bir necha dasturni ishga tushirishi mumkin.
Dasturlashtirish tili sahasida beshinchi avlod davrida ommalashgan konsepsiyalar
O‗AVA dasturlashtirish tili va MPI (Mtssage Possing Interface) va PVM (Parallel
Virtual Machine) kabi dasturlashtirishning parallel kutubxonasi hisoblanadi. O‗AVA
asosan World Wide Web da foydalaniladi. U O‗AVA – appletlarni veb-sahifalar
asosida saqlash bilan dinamik axborotlarga ega bo‗lishga va veb-axborotlardan
foydalanuvchilar bilan interfaollikda bo‗lishga imkon beradi. MPI va PVM
kutubxonalar standart parallel dasturlar ishlab chiqarishga imkon beradi,
bunda
dasturchi boshqa parallel kompyuterlarda bitta parallel kompyuter uchun ishlab
chiqilgan parallel dasturni oson o‗tkaza va bajara oladi. MPI parallel kompyuterlarning
taqsimlangan xotirasi uchun, PVM parallel kompterlarning bo‗laklanadigan xotirasi
uchun foydalaniladi.
Beshinchi avlod kompyuetrlarining xarakterli xususiyatlari quyidagilar
hisoblanadi:
1.
Portativ kompyuterlar (noutbuk deb ataluvchilar) to‗rtinchi avlod
kompyuterlariga nisbatan ancha kichik va qulay bo‗lib, foydalanuvchilarga hisoblash
vositalaridan hatto sayohat paytida ham foydalana olish imkonini beradi.
2.
Beshinchi avlodning stol PK (ShK) va ishchi stansiyasi to‗rtinchi avlod PK
(ShK)ga nisbatan bir necha marta kuchli.
3.
Beshinchi avlod meynfreym va superkompyuterlar o‗zlari joylashgan bino
(xona) zarur tarzda konunsioner bilan ta‘minlanishini talab qilsa noutbuk stol ShK va
ishchi stansiyalar uchun kondisoner talab qilinmaydi.
4.
Ular o‗tmishdoshlariga nisbatan kam energiya sarflaydi.
5.
Ularning aparat qurilmalari o‗tmishdoshlariga nisbatan kam buziladi, texnik
xizmat ko‗rsatishga uncha ko‗p xarajat talab qilmaydi.
6.
Beshinchi avlodning yirik ko‗lamli tizimlaridan ko‗pchiligi issiq (ishlab
turganida) almashuv funksiyasiga ega, bu esa ishlamay qolgan komponentni,
tizimni
o‗chirmasdan, yangisiga almashtirish imkonini beradi.
7.
Ularda o‗z o‗tmishdoshlariga nisbatan birlamchi va ikkilamchi saqlash
qurilmasi tez va katta.
8.
Ular universal mashina hisoblanadi.
9.
Ularni ishlab chiqarish elektron sxemaning alohida komponentlarini qo‗lda
yig‘ishni talab qilmaydi, bu esa yig‘ish bosqichida inson qo‗l mehnati va moliyaviy
xarajatlarni pasaytiradi. Shu tariqa, bu tizimni sanoat ishlab chiqarishi oson va arzon.
Shu bilan birga SBIS chiplar ishlab chiqarish uchun o‗ta murakkab texnologiya va
qimmatbaho uskunalar talab qilinadi (jahondagi bir necha tashkilotlardagina mavjud).
10. Yuqori darajali dasturlashtirishning standart tillaridan foydalanish bitta
kompyuter uchun yozilgan dasturlarni boshqa kompyuterda bajarish uchun o‗tkazishni
engillashtiradi.
11. Multimediyali
funksiyalardan
foydalanuvchilar
uchun
qo‗shimcha
foydalanuvchilar interfeyslari tizimni hatto bolalar tomonidan ham o‗zlashtirlishini
osonlashtiradi.
12. Yangi va yanada kuchli ilovalar shu jumladan, multimediali ilovalar har bir
sohada tizimni yanada foydaliroq qiladi.
13. Internet ko‗lamining kengayishi Internet-vosita va ilovalar bilan birgalikda
bu tizimlarni oddiy odamlar hayotiga ham ta‘sir etadigan qilib qo‗ydilar.
14. Bu tizimlar ham maydalangan dasturiy ta‘minot konsepsiyasidan
foydalanadi. Bu esa foydalanuvchilarga o‗z ehtiyojlari va kerakli hisoblagan apparat
va dasturiy ta‘minotga mablag‘ sarflashlarini ta‘minlaydi.
15. Keng narx diapazonidagi kompyuterlar turlarining o‗ta
katta miqdori bilan
bugun biz deyarli hamma turdagi foydalanuvchilar uchun kompyuterlarga egamiz,
hatto foydalanuvchi yosh bola yoki jahonga mashhur olim bo‗lsa ham.
Yuqorida ta‘riflangan beshchi avlod kompyuterlarining asosiy texnologiyalari va
funksiyalari ko‗rsatilgan.
Hisoblash texnikasi tarixi yozuvlari besh avlodning bo‗linishini, keyingi bir necha
o‗n yil davomida hammasi qanchalik tez o‗zgarib ketganligini ko‗rsatadi. Bu sohadagi
texnologik taraqqiyot davom etmoqda. Aslida, hisoblash texnikasining tarixda eng tez
o‗sish davri hali oldinda bo‗lishi mumkin.
