|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 111/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
127
[3:36], - deb, yozgan edi. Jadidlar tafakkuri xalqni maʼrifatli qilish, madaniyatni
yuksaltirishning oʻzi yetarli emasligini, xalqni oʻz kuchiga, imkoniyatlariga ishonch
hosil qilishi zarurligini yaxshi tushunishardi. Ularning ma’rifatparvarlik faoliyati sof
ma’rifat doirasida chiqib, zulmga va inson qadr-qimmatini kamsitishga qarshi faol
kurash olib bordilar. Ular demokratik oʻzgarishlar uchun kurashda boshladi va
mamlakatda liberal-demokratik harakat asoschilariga aylandilar. Jadidlar mafkurasi
milliy gʻoya xalqni birlashtiruvchi asosiy kuchdir. U milliy gʻayrat-shijoatni va oʻz
mamlakatiga muhabbatni alanga oldiradigan uchqundir. Milliy birlik gʻoyasi xalq
ongida qaror topdi, hamda umummilliy manfaatlarga boʻysundirish va ularni
roʻyobga chiqarish uchun kurashish zarurligi toʻgʻrisidagi tushunchani uygʻotdi.
Jasidlarimizning tarixiy tafakkuri ozodlik, tenglik adolat, ilmga boʻlgan chanqoqlik
yotardi. Jadidlar oʻzbek xalqi uchun oʻz ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy asoslariga ega
boʻlgan yangi oʻzbek davlatini barpo etishda yoʻl ochib beruvchi milliy gʻoyani
shakllantirdilar. Jadidlar oʻzbek xalqi ijtimoiy tafakkurida qaror topgan koʻp asrlik
insonparvarlik, erksevarlik va adolat gʻoyalarining ulugʻ davomchilari edi. Har
jamiyatning ustuni avvalo ilm hisoblanadi. Bu borada jadidlar maktabi va gʻoyalari
katta ahamiyatga egadir. Jadidlar har taraflama oʻzlarining ongi va tafakkurini ishga
solgan holda Turkiston yoshlarini ilmi qilish orqali ularga oʻzligini qaytarish yurtni
ozod koʻrishni orzu qilgan holda dadil qadam tashlashgan.O‘rta Osiyo
taraqqiyparvarlarining turkiy xalqlar birlashuviga oid g‘oyasi yangi bo‘lmay u o‘lka
chegaralaridan tashqariga ham yoyilgan edi. Bizningcha, bunda Rossiya, jumladan
tatar jadidchiligining ta’siri chunki aynan jadidchilik ildizlari shu yerdan chiqqaligi
uchun kuchli edi. O‘z navbatida, Turkistondagi milliy harakatga Sharqda yuz bergan
ijtimoiy-siyosiy jarayonlar - Erondagi konstitutsiyaviy harakat (1905-1911),
Hindistondagi mustamlakachilikka qarshi chiqishlar (1905-1908), Turkiya inqilobi
kabi voqealar muayyan ta’sir ko‘rsatgan. Lekin turkistonlik jadidlar bu g‘oyalarni
mexanik ravishda qabul qilmagan. Balki milliy turmush tarzimizga muvofiq ayrim
ijobiy tomonlarinigina o‘zlashtirgan. O‘z navbatida, aytish kerakki, ular hech
qachon umumturkiy yoki umumislomiy davlat qurishni o‘z oldilariga maqsad qilib
qo‘ymagan. Jadidlar tomonidan ilgari surilgan birlashish shiori ma’naviy-axloqiy
xarakterga ega bo‘lib, chor mustabid hokimiyatiga qarshi yo‘naltirilgan va
mustamlakachilikka qarshi kurash mazmunida bo‘lgan. Turkistondagi
Milliy
Uyg‘onish – jadidlar Renessansini xorijdagi olimlar ham tan olib, o‘z asarlarida
bunga amal qilmoqdalar. Shu o‘rinda yapon olimi Xisa Komatsu o‘zining
|
| |
