|
Research science and innovation house
Pdf ko'rish
|
| bet | 109/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PBUZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
125
Jadidchilik harakatining asoschilari va ularning tarixiy tafakkuri
Guliston davlat universiteti.
Psixologiya va ijtimoiy fanlar fakulteti.
Tarix yo‘nalishi talabasi
Yusupova Laylo Umidbek qizi
Annotasiyaga: Mazkur maqolada jadidchilik harakatining asoschilari hamda
ularning gʻoyalari haqida soʻz boradi. Bilamizki, harakat asoschilari ilmli, ma’rifatli,
oʻz fikriga ega yetuk shaxslar hisoblanadi. Ularni yagona maqsad xalqni ilmli qilish
birlashtirib turganligi hech kimga sir emas. Tadqiqotchi maqolada bu harakatning
koʻzga koʻringan vakillari Ismoil Gasprinskiy, Mahmudxoʻja Behbudiy,
Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy, Hamza, Abdurauf Fitrat,
Abdulhamid Choʻlpon, Ubaydullaxoʻja Asadullaxoʻjavev va boshqalarning milliy
istiqlol, erk va ozodlik gʻoʻyalarini ilgari, haqiqat va adolat uchun kurashganliklari
bayon qilingan.
Kalit soʻzlar: , Turkiston, Jadidlar tafakkuri, Jadidchilik renesansi, Behbudiy,
Gaspirinskiy, Jan Jak Russo,Laziz Azizzoda.
Ma’lumki, Yevropa XVIII-XIX asrlarda o‘z boshidan texnika taraqqiyotini
kechirib, XX asr madaniyati va turmushi uchun mustahkam poydevor yaratilgan edi.
Osiyo, jumladan, Turkiston esa bu sohada orqada qolib ketgandi. Uchta o‘zbek
xonliklari (Buxoro amirligi, Xiva, Qo‘qon) ning o‘zaro birodarkushlik urush va
nizolari, Rossiyaning bu davlatlarga bostirib kirishi, mintaqaning mustamlaka
holatiga tushib qolishi, mustamlakachilik milliy zulmning o‘rnatilishi va uning
kuchayib ketishi o‘sha qoloqlikni yanada chuqurlashtirib yuborgan edi. Qoloqlik va
jaholatni, o‘lka aholisining ayanchli ahvoli Turkistonning Yevropa va jahon
sivilizatsiyasidan orqada qolib ketgani, islom va shariat oyoq osti qilingani va
bunday og‘ir fojiali hayotdan qutulish, erk va ozodlikka erishish haqida o‘z
zamonasining ilg‘or, ziyoli qatlamlarida fikr-mulohazalar paydo bo‘la boshladi.
Ijtimoiy uyqudan uyg‘onish, milliy uyg‘onish tarixiy zaruriyat bo‘lib qoldi.
Boshqacha qilib aytganda, jadidichilik harakati ijtimoiy rivojlanishning, tarixiy
taraqqiyotning talab va ehtiyojlariga javob tariqasida obektiv ravishda maydonga
keldi.
|
| |
