|
Ro‘yxatga olindi” Axborot texnologiyalari fakulteti
|
| bet | 4/8 | | Sana | 14.01.2024 | | Hajmi | 5,31 Mb. | | #137256 |
Bog'liq Yusufjonova Ikromova Guli Ikrom qizi, Almardonov Ulug’bek Hakim o’g’li, Labaratoriyada xavfsiz ishlash, zaruriy vositalardan foydalanish talablari, Mustafaqulova Sevara Baxrom qizi, Mustafaqulova Sevara Baxrom qizi, @uqituvchiga hujjat kadrlar bo\'yicha menejr ish rejasi, sahbbona loyiha yuzlari, 2-мавзу Иқтидорли болалар, 1240187.pptx, 4, Login, КНБ 1 ярим йил 2022 (2), Ахборот технологияларининг ривожланиш ва авлодлари, notebookni tarmoqqa ulash
Mundarija
Mamlakatimiz istiqbolining eng dastlabki kunlaridanoq buyuk ma’naviyatimiz va qadriyatlarimizni qayta tiklash hamda yanada yuksaltirish, milliy ta’lim-tarbiya tizimini mustahkamlash, uni davr talablariga uyg‘unlashtirish asosida jahon andozalari va kо’nikmalari darajasiga olib chiqish maqsadlariga favqulodda katta ahamiyat berib kelinmoqda. Bu о‘rinda, eng avvalo, 1992-yilda mustaqil respublikamizda ta’lim о‘rni, vazifasi, huquqiy kafolatlarini belgilaydigan birinchi “Ta’lim tо‘g‘risida”gi qonun qabul qilinganligini ta’kidlab о‘tish maqsadga muvofiqdir. Ayniqsa, sо‘nggi yillarda ta’limga e’tibor har qachongidan-da ortdi, ta’lim sohasida katta о‘zgarishlar amalga oshirildi, bir qator qarorlar va farmonlar qabul qilindi. Jumladan, “О‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash tо‘g‘risi”da Prezident Farmoni, “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida”gi Prezident Qarori qabul qilindi [1].
Ushbu farmon va qarorlarda men sizning e’tiboringizni muhim bir bandga qaratmoqchiman – bu respublikadagi kamida 10 ta oliy ta’lim muassasasini xalqaro e’tirof etilgan tashkilotlar (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Nigher Education yoki Academic Ranking of World Universities) reytingining birinchi 1000 ta о‘rindagi oliy ta’lim muassasalari rо‘yxatiga, shu jumladan, О‘zbekiston Milliy universiteti va Samarqand davlat universitetini birinchi 500 ta о‘rindagi oliy ta’lim muassasalari rо‘yxatiga kiritish vazifasi qо‘yilganligi. Shu band asosida mazkur oliy ta’lim muassasalarini davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlashning zamonaviy mexanizmlarini joriy etishni nazarda tutuvchi chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqildi. Yuqorida ta’kidlangan xalqaro reyting tashkilotlarida kuchli universitetlar reytingini tuzishda ularning akademik nufuzi, ish beruvchilar о‘rtasidagi nufuzi, о’qituvchilar va talabalar miqdori mutanosibligi, professor-о‘qituvchilarning ilmiy faolligi, ilmiy maqolalarning о’qilishi, ularga nisbatan berilgan iqtiboslar soni, xorijiy о’qituvchi va xodimlar hamda talabalar ulushi va shu kabi boshqa muhim jihatlar asos qilib olinadi. Shu sababdan kо‘plab oliy ta’lim muassasalarida professor- о’qituvchilarning ilmiy faolligi (ilmiy maqolalari, monografiyalari, patentlari) uchun qо’shimcha haq tо’lanish tizimi yо‘lga qо‘yildi. Shu tizim orqali professor- о’qituvchilarga xalqaro jurnallarda chop etilgan har bir ilmiy maqolalari, ilmiy yangiliklari uchun mukofot mablag‘lari tо’lab kelinmoqda. Lekin oliy ta’lim muassasalarida kо‘plab professor-о‘qituvchilar ishlashini va ular har yili о‘nlab-yuzlab maqolalar yozishlarini hisobga olsak, ularni saralash, xalqaro e’tirof etilgan jurnallarga kirish yoki kirmasligini aniqlash, ilmiy maqola va patentlarning har biriga mualliflari soniga, sifatiga qarab haq tо‘lash, tо‘langan mablag‘lar hisobotini yuritishda bir qancha qiyinchiliklar yuzaga kelganligi sababli bizda ushbu tizimni avtomatlashtirishga ehtiyoj tug‘ila boshladi [2, 6].
Dastur BuxDu yuklanmalarini taqsimlash tizimi qiladi. Ularni dasturga kiritib filtrlaydi.
Hozirda o`quv joylari kompyuterlar zamonaviy texnalogiyalar bilan ta`minlanmoqda.Maktab, kollej, litsey,OTM kabi ta`lim muassasalarning o`rni beqiyos katta.Yildan yilga ularga bo`lgan talab ham ortib bormoqda. O`quvchi,talaba va o`qituvchilarning soni ortgan sari ularni hujjatlari bilan ishlashish ham ancha vaqtni oladi. Aynan shu masalada men o’z kurs ishimda hujjatlarni avtomatlashtirishni ishlab chiqdim. Ta’lim muassasalaridagi hujjatlar aylanmasini elektron holatda joylashtirish bu juda qulay usul hisoblanadi. Inavatsion texnalogiyalar rivojlanishi va axborot texnalogiyalarining tobora ortib borishi ma’lumotlarning tez o‘zgarishi insoniyat o‘z vaqtida ma’lumotlarni qayta ishlash choralarining yangi usullarini o‘ylab topishga undamoqda. Bunda asosiy maqsad shundaki valyuta ayrboshlashni osonlashtrishdir. Bu dastur ixtiyoriy valyuta turida ixtiyoriy valyuta turiga o‘tkazib beradi. Bu dastur hisobda yanglishmaslik uchun tuzildi. Ayni rivojlanayotgan zamonda bizga zuda zarur va kerakli hisoblanadi. Bu dastur python dasturlash tilida tuzilgan. Bu dastur nomi “OTM kafedra hujjatlarini boshqarish tizimi” bo‘lib, formada loyihasi tuzildi. Bunda bizga foydalanuvchilarga qulay imkoniyatlar yaratilgan bo`lib valyuta miqdori ma’lumotlar ba’zasiga saqlab boriladi. Mamlakatimiz parlamenti tomonidan axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish, jamiyatni axborotlashtirish.
O‘zbekiston ta`lim tizimiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishni tartibga soluvchi “Axborotlashtirish to‘g‘risida”, “Telekommunikatsiyalar to‘g‘risida”gi qonunlar, axborotning elektron shakli rivojiga keng yo‘l ochib beruvchi “Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”gi, “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi, “Elektron raqamli imzo to‘g‘risida”gi, “Elektron to‘lovlar to‘g‘risida”gi, “Avtomatlashtirilgan bank tizimida axborot himoyasi to‘g‘risida”gi va “Axborotlashtirish va ma’lumotlarni uzatish sohasida sodir etilgan qonunga xilof harakatlar uchun javobgarlik kuchaytirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonunlar, Prezidentimizning bir qator qarorlari qabul qilindi.
Python dasturlash tili, oddiy sintaksis va oson o'rgatilishi bilan ajralib turuvchi yuqori darajada kuchli va samarali dasturlash tillaridan biri hisoblanadi. Uning o'zining kodining osonligi va qisqa yozilishi bilan foydalanuvchilar uchun eng qulay dasturlash tillaridan biri deb hisoblanadi. Python tuzilishi (yoki Pythondagi kodning yoritilishi) normatsiya va oddiy sintaksisiga asoslangan. Bu esa yangi dasturchilarga, xususan dastur yo yoki kalit so'z sizni mehmon doiradorlik qildirib yozishga yaratish uchun juda qulaydir. Python dasturlash tili "BDE bashoratlanuvchisiz" (BDE Bas, Dasturlash va Eng) va "zen" falsafiyalaridan ham foydalanadi, bu esa oddiy, sodda va qulay bo'lishga yordam beradi. Uning yondirish tili (indentation-based syntax) kodni yozish va o'qishni osonlashtiradi. Python samarador yuqori darajadagi ma'lumotlar strukturasi (предоставляет эффективные высокоуровневые структуры данных,) va oddiy, lekin samarador ob'yektga yo'naltirilgan dasturlash uslublarini taqdim etadi.
Python dasturlash tilining o'zining zamonaviy va oddiy sintaksisi bilan ajralib turuvchi xususiyatlari bor. Ushbu tilda dasturlar yozish juda oddiy va o'rganishi oson.
Pythonni iste'mol qilish uchun bir nechta imkonyatlar mavjud:
1. Oson va sodda sintaksis: Python dasturlash tili, oson va sodda sintaksisga ega bo'lib, o'qishda va yozishda aniq va aniq bo'lgan kodi oson yozish imkoniyatini beradi.
2. Keng turdagi kutubxonalarga ega: Python o'zining keng qo'llaniladigan kutubxonalarga ega. Bu kutubxonalarda ma'lumotlar bilan ishlash, grafik yaratish, o'rnatish, veb-saytlarni o'zgartirish va boshqa ko'p xil vazifalarni bajarish uchun katta imkoniyatlar mavjud.
3. Platformadan asosiy aloynerga ko'tarish: Python dasturlari Windows, macOS, Linux va boshqa bir nechta platformalarda ishlay oladi.
4. Mamlakatlararo: Python o'zining xalqaro jamoat tomonidan qabul qilingan tili bo'lib, dunyoning bir nechta mamlakatida katta o'quv yurtlarida foydaliroq bo'lishi uchun ko'p tilda taqdim qilinadi.
5. Keng tarqalgan jamiyat: Python ishlash joyida ko'p vaqt va narxlarda yengil yangiliklar kiritish imkoniyatiga ega. Bundafoydalanuvchilar ma'lum bir masala uchun klasik dasturlash va sifatli funksiyalar ishlatishlari mumkin.
Daturni tuzishda , Tkinter kutubxonasidan foydalanamiz. Tkinter, Python tilining asosiy GUI (Graphical User Interface) kutubxonalaridan biridir. Tkinter orqali osonlik bilan ishlovchi, moslashtirish va interaktiv oyna yaratish imkoniyatlari mavjud.
Tkinter o'rnatish uchun, Python o'rnatilgan bo'lishi kerak, lekin aslida Python bilan birga kelmagan standart kutubxona emas. Ba'zida Python o'rnatilgan bo'lib kelib, bunga asosan Windows va macOS operatsion tizimlari kiradi.
Tkinter kutubxonasi o'rnatilgach, Pythonda GUI qurish mumkin. Tkinter orqali quyida keltirilgan imkoniyatlarni amalga oshirish mumkin:
1. Oyna va grafiklar: Tkinter asosan foydalanuvchi interfeysining asosiy qismini tashkil etadi. Oynalar, tugmachalar, matritsalar, ro'yhatlar, raqamlar, matni va boshqa grafik elementlarni qo'llab-quvvatlaydi.
2. Tizim darajasi kontrolleri: Tkinter orqali sahifalarni va ilovalarni to'g'ridan-to'g'ri boshqarish imkoniyatiga ega bo'lasiz. Yangi sahifalar ochish, oynalar o'chirish, sinovlar qo'llash, sahifalar orasida o'zgarishlar kiritish va ko'rinishlarni boshqarish imkoniyati mavjud.
3. Xususiy elementlar: Tkinter kutubxonasi bilan, rasmga sahifa olish, matnni formatlash, fayllarni tanlash, eskizlar va tarqatmalar yaratish va boshqa ko'plab xususiy funksiyalarni qo'llab-quvvatlash imkoniyati mavjud.
4. Olaylar va hodisalar: Tickner, foydalanuvchi bajargan hodisalarni va tikanlaydigan tugmachalarni o'lchamini qo'llab-quvvatlaydi. Bundan tashqari, tilini va matnlarini boshqarish ham oson bo'lishi mumkin.
Tkinter kutubxonasi haqida ko'proq ma'lumot olish uchun, Python rasmiy veb-sayti yoki Tkinter haqida o'quv-metodikalar mavjud bo'lgan resurslardan foydalanishingiz mumkin. Bu, sizga funktsional va chiroyli GUI ilovalarni yaratish uchun asosiy vositalarni taqdim etadi. Aksariyat dasturlash tillarida foydalanuvchi bilan o‘zaro aloqani o‘rnatish uchun boshqaruv elementlari: oyna, matnlar maydoni va tugmachalar ishlatiladi. Bular umumiy nom bilan foydalanuvchining grafik interfeysi (GUI – graphical user interface) deb ataladi. Barcha elementlar joylashadigan oyna GUIning asosi hisoblanadi. Oyna va uning elementlari (vijetlar)ni yaratish uchun Python standart kutubxonasining Tkinter modulidan foydalaniladi.
Tkinter – Pythondagi standart grafik kutubxona. Pythonni o‘rnatganda kutubxona dasturning ichida birga taqdim etiladi. Python o‘rnatilishi bilan GUIga ega ajoyib ilovalarni yaratish uchun zarur obyekt va usullardan foydalanish imkoniyati vujudga keladi. GUI ilovalarni yaratish uchun:
• Tkinter modulini import qilish;
• Tkinter asosiy oynasini yaratish;
• ilovaga bir yoki bir necha vijetni qo‘shish;
• foydalanuvchi bajaradigan jarayonlarni tushunadigan va ularga javob aytaradigan asosiy siklli kodga kirish lozim.Uning vidjetlari:
Button vidjetini qo'shish oynaga button qo'shishdan boshlaylik. Button() konstruktori tugma yaratish uchun ishlatiladi. Master sifatida bizga kerakli oyna uchun e’lon qilingan o’zgaruvchi nomi olinadi. Agar kodda bitta oyna yaratilgan bo'lsa, birinchi parametrni ko’rsatmasligimiz mumkin. Agar kodimizda bir nechta oyna ifodalangan bo’lsa, biz kerakli oynaga havolani Button konstruktorida belgilab qo’yishimiz kerak. Xususiyatga yaratilayotgan tugmaning parametrlari: rangi, o’lchamlari, nomlanishi va hokazolar belgilanadi va qiymat beriladi. Button xuddi Labeldagi kabi yaratiladi va oynaga qo'shiladi. Agar biz faqat matnni emas, balki tugmachaning yoki boshqa tarkibiy qismlarning qaysidir parametrlarini o'zgartirishimiz zarur bo'lsa, foydali bo'lishi mumkin bo'lgan yana bir usul mavjud. Matn rangini va tugma fonini o'zgartirishimiz Button yoki boshqa vidjet matnining rangini fg xususiyatidan foydalanib o'zgartirishimiz mumkin.Bundan tashqari, bg xususiyati yordamida istalgan vidjetning fon rangini o'zgartirishimiz mumkin.Button ─ tugma elementi hisoblanadi. Bu orqali biz yaratayotgan oynamizga turli xildagi tugmalarni joylashtirishimiz mumkin bo’ladi. Uning hodisa va xususiyatlarini o’zimiz belgilashimiz mumkin. Masalan tugma faollashtirilganda avtomatik ravishda biror funksiya yoki metod chaqirilishi mumkin. Oynaga tugma qo’shish sintaksisi quyidagicha:
Button (master, xususiyat=qiymat, ...)
Button() konstruktori tugma yaratish uchun ishlatiladi. Master sifatida bizga kerakli oyna uchun e’lon qilingan o’zgaruvchi nomi olinadi. Agar kodda bitta oyna yaratilgan bo'lsa, birinchi parametrni ko’rsatmasligimiz mumkin. Agar kodimizda bir nechta oyna ifodalangan bo’lsa, biz kerakli oynaga havolani Button konstruktorida belgilab qo’yishimiz kerak. Xususiyatga yaratilayotgan tugmaning parametrlari: rangi, o’lchamlari, nomlanishi va hokazolar belgilanadi va qiymat beriladi.
Oyna parametrlari bilan yuqorida tanishgandik. Endi tugmaning xususiyatlari bilan yaqindan tanishib chiqamiz. Avvalo, tugmani ixtiyoriy bir o’zgaruvchi (“b”)ga qiymat qilib berdik. Button() konstruktorida biz birinchi parametr(ya’ni bizning misolimizda “top”)ni ko’rsatmadik, sababi kodimizda faqat bitta oyna mavjud. Biz bu parametrni yozsak ham, yozmasak ham konstruktor joriy oynani tushunadi. text parametridan foydalanib tugma matnini o'rnatdik. Elementni ko’rsatish uchun pack() metodi chaqirildi. Bu metod vijetlarning oynada joylashish o’rnini belgilash imkoniyatini beradi. Metod parametrsiz holatda tugma ekranning yuqori markazida joylashadi. Qo’llanma oxirida shu kabi metodlar haqida kengroq ma’lumotlarni keltiramiz.
Get() metodi yordamida ikkinchi tugma kiritilgan matnni oladi:
def Xabar():
messagebox.showinfo("Xabar", ism.get() + "\n " + familiya.get())
Bundan tashqari, misoldan ko'rinib turibdiki, biz StringVar turidagi o'zgaruvchilar orqali yozuvdagi matnga murojaat qilishimiz shart emas, biz buni to'g'ridan-to'g'ri get metodi orqali amalga oshirishimiz mumkin. Frame vijeti boshqa vijetlarni qandaydir do'stona tarzda guruhlash va tartibga solish jarayonida juda muhimdir. U boshqa vijetlarning joylashishini tartibga solish uchun javob beradigan konteyner kabi ishlaydi. U tartibni tashkil qilish va ushbu vijetlarning to'ldirilishini ta'minlash uchun ekrandagi to'rtburchak maydonlardan foydalanadi. Kadr, shuningdek, murakkab vijetlarni amalga oshirish uchun poydevor sinfi sifatida ham foydalanish mumkin. Ushbu vijetni yaratish uchun oddiy sintaksis :
Frame (master, xususiyat=qiymat, ...)
Jadvalda vijet uchun eng ko'p ishlatiladigan xossalarining ro'yxati keltirilgan. Ushbu parametrlar vergul bilan ajratilgan xususiyat=qiymat juftlari sifatida ishlatilishi mumkin. Xabarni ko'rsatish uchun bu yerda showinfo() funksiyasini o'z ichiga olgan qo'shimcha modulli xabar qutisi ishlatiladi, bu matn maydoniga kiritilgan matnni aks ettiradi. Kiritilgan matnni olish uchun oldingi mavzulardan birida tasvirlanganidek, StringVar komponentasidan foydalanildi.
Label (Matn): Matnlar uchun vidjet. Unga matn va boshqa xususiyatlarni o'rnatish mumkin. Entry (Kiritish): Matn kiritingan bo'lish uchun vidjet. Foydalanuvchidan matn kiritish uchun istifoda qilinadi. Agar tahrirlash mumkin bo'lgan bir nechta matn satrlarini namoyish qilmoqchi bo'lsak, u holda Text vijetidan foydalanamiz. Agar foydalanuvchi tomonidan o'zgartirilishi mumkin bo'lmagan bir yoki bir nechta matn satrini ko'rsatish kerak bo’lsa, u holda Label vijetidan foydalanishimiz maqsadga muvofiq. Entry vijeti sintaksisi quyidagicha:
Entry (master, xususiyat=qiymat, ...)
Text (Matn qatori): Biroq satrlardan iborat matnlar uchun vidjet. Ko'p satrlardan iborat matnlarni ko'rsatish va tahrirlash imkoniyatini beradi. Checkbutton (Belgilash tugmasi): Belgilash variantlari uchun vidjet. Foydalanuvchiga bitta yoki bir nechta variantni belgilovchi imkoniyatni beradi. Radiobutton (Radio tugmasi): Radio variantlari (bir variantni tanlash) uchun vidjet. Foydalanuvchiga bir variantni tanlash imkoniyatini beradi. Listbox (Ro'yhat): Ro'yhat elementlari uchun vidjet. Ro'yhat elementlarini ko'rsatish va foydalanuvchining tanlash imkoniyatini beradi. Combobox (Birlashtiruvchi ro'yhat): Ro'yhat elementlari bilan birlashtiruvchi vidjet. Ro'yhatdan elementlarni tanlash va kiritish imkoniyatini beradi. Scrollbar (Skruch): Oyna, matn qatori va boshqa vidjetlarda skruch qilish imkoniyatini beradi.
Bu faqat bir nechta vidjetlardan iborat ro'yxatdir va Tkinter kutubxonasida boshqa ham ko'p vidjetlar mavjud.
|
| |
