4-aksioma. Ikki jismning bir-biriga ko’rsatgan ta’sir kuchlari o’zaro teng va
bir to’g’ri chiziq bo’ylab qarama-qarshi tomonga yo’nalgan. Bu aksioma ta’sir aks
ta’sir tenglik aksiomasi deyiladi.Aksioma tabiatda bir tomonlama ta’sir mavjud
emasligini ko’rsatadi.Birinchi jism ikkinchi jismga qanday kuch bilan ta’sir etsa
(ta’sir), ikkinchi jism birinchi jismga shunday kuch bilan ta’sir etadi (aks ta’sir).
Ta’sir va aks ta’sir kuchlarini ikkita jismga alohida-alohida qo’yilganligini osonlik
bilan ko’rish mumkin. Shuning uchun bu ikki kuchni muvozanatlashgan kuchlar
sistemasi deb qarab bo’lmaydi.
Masalan: agar A jism B jismga
F
kuch bilan ta’sir qilsa, u holda bir
vaqtning o’zida B jism ham A jismga shunday kuch bilan ta’sir qiladi:
F ' F
(1.5-shakl).
5-aksioma.Berilgan kuchlar ta’sirida deformatsiyalangan jism muvozanat
holatida absolyut qattiq jismga aylansa, uning muvozanati o’zgarmaydi. Bu
aksiomaga qotish prinsipi deyiladi. Aksiomadan ko’rinadiki, absolyut qattiq
jismning muvozanat sharti zaruriydir, ammo ko’p hollarda deformatsiyalanuvchi
jismning muvozanati uchun yetarli emas, haqiqatan ham, masalan AB sterjenning
ikki
va
kuchlar ta’sirida muvozanatini ko’raylik (1.6-shakl). Bu kuchlar
miqdor jihatidan AB to’g’ri chiziq bo’ylab qarama-qarshi yo’nalgan.
Agar sterjen absolyut qattiq bo’lsa, u holda
va
kuchlarning har qanday
miqdorlarida sterjen muvozanatda bo’ladi. Agar sterjen absolyut qattiq bo’lmasa,
2 1 F F R
F
1
F
F
1
F
1.6
- shakl
5-
shakl.
5-
shakl.
1.4-shakl
2 F 1 F F A
B
'
F 1.5-shakl
kuchlarning miqdori ixtiyoriy bo’lmaydi, chunki sterjenni uzishi mumkin bo’lgan
kuchlarning chegaraviy qiymatlari mavjuddir.
